Την εισαγωγή την έκανε ο πρόεδρος του Συλλόγου της Κώμης κ. Μπαιμπάς ενώ την παρουσίαση του βιβλίου την πραγματοποίησε ο πανεπιστημιακός καθηγητής κ. Αρμακόλας Ιωάννης.
Στην συνέχεια έλαβε τον λόγο ο ακούραστος ιστορικός ερευνητής της ιστορίας του τόπου μας, π. Μάρκος Φώσκολος, που με τον γνωστό του τρόπο και λόγο έκανε μια σύντομη αναφορά στον οικισμό της Σπηλιάς και έδωσε αρκετές εξηγήσεις στον κόσμο για τα γραφόμενά του στο βιβλίο, που προέρχονται τόσο από τα έγγραφα που υπάρχουν, όσο και στις επιτόπου επισκέψεις που έκανε ο ίδιος αλλά και από τις φωτογραφίες που του δόθηκαν.
Την βραδιά τίμησαν με την παρουσία τους ο Σεβασμιότατος Αρχιεπίσκοπος Νάξου Τήνου π. Νικόλαος Πρίντεζης,
ο Σεβασμιότατος Αρχιεπίσκοπος Αθηνών π. Νικόλαος Φώσκολος,
οι σεβαστοί πατέρες, π. Γεώργιος Ανδριώτης, π. Αντώνιος Φώνσος, π. Νίκος Ψάλτης,
π. Μάρκος Βιδάλης, οι Αδελφοί Μαριαννοι που βρίσκονται στην Τήνο αυτήν την περίοδο, ο Δήμαρχος Τήνου κ. Παναγιώτης Κροντηράς, ο Περιφερειακός Σύμβουλος κ. Μάνθος Βίλας,οι Αντιδήμαρχοι του Δήμου Τήνου κ.κ. Ζαλώνης Ιωάννης και Ξενόπουλος Αντώνιος, Δημοτικοί και τοπικοί Σύμβουλοι, πρόεδροι των τοπικών κοινοτήτων Κώμης, Καλλονής και Αγαπιού, εκπρόσωποι συλλόγων αλλά και πλήθος κόσμου που ήρθε να τιμήσει τον συγγραφέα αλλά και τον σύλλογο που έκδωσε αυτό το Βιβλίο.
Την εκδήλωση κάλυψε η Εξώμβουργο τηλεόραση και τοπικά ηλεκτρονικά μέσα.
Στο τέλος της βραδιάς προσφέρθηκαν στους παρευρισκόμενους τοπικά γλυκίσματα.
Η Φωνή της Τήνου συγχαίρει τόσο τον σύλλογο για αυτή την προσπάθεια που κάνει να καταγράψει την ιστορία της περιοχής του, (που με αυτό τον τρόπο μένει ανεξίτηλη στο χρόνο και δεν χάνεται), όσο και στον ακούραστο συγγραφέα που συνεχόμενα μας εκπλήσσει με κάποιο νέο βιβλίο για την ιστορία του Νησιού μας, Θερμά συγχαρητήρια λοιπόν και σε άλλα με καλό. Τέλος τα συγχαρητήριά μας και σε όσους βοήθησαν τόσο για την έκδοση, όσο και για την πραγματοποίηση της υπέροχης βραδιάς.
Επιμέλεια κειμένου και φωτογραφιών Μάριος Φώσκολος.
Η ΣΠΗΛΙΑ ΤΗΣ ΚΩΜΗΣ
(Περίληψη)
Στην Τήνο υπάρχουν αρκετά
ερειπωμένα χωριά. Τα περισσότερα ανήκουν στη μεσαιωνική περίοδο της ιστορίας
του νησιού. Ένα απ’ αυτά είναι η ΣΠΗΛΙΑ. Τη λέμε ΣΠΗΛΙΑ ΤΗΣ ΚΩΜΗΣ για να
προσδιορίσουμε την περιοχή και το κεντρικό χωριό με το οποίο συνδεόταν. Ένα
μέρος από το ενοριακό αρχείο διασώθηκε στο Αρχείο της Καθολικών της Τήνου
(Ξινάρα). Αυτό αποτελεί το βασικό κορμό των πληροφοριών μας, ώστε να αποκτήσουμε
μια αρκετά αξιόπιστη εικόνα του χωριού της Σπηλιάς και της ενορίας της (ναοί,
αγροτικές πληροφορίες, οικογένειες, ενοριακό ληξιαρχείο, ιδιωτικά και ενοριακά
έγγραφα κ.ά.). Οι τελευταίες πληροφορίες για κατοίκους στον οικισμό ανέρχονται
στα πρώτα χρόνια της επανάστασης (1820-1822). Οι κάτοικοι μετανάστεψαν για
λόγους εργασίας και καλύτερων συνθηκών ζωής στην Πόλη, τη Σμύρνη και την …
Κώμη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ναοί της Κιουράς Σπηλιώτισσας, του
Αγ. Ελευθερίου και του Αγ. Νικολάου καθώς και τα αγροτικά και άλλα κτίσματα που
διασώθηκαν και μαζί με τα ερείπια των σπιτιών απεικονίζουν με ακρίβεια τα χωριά
της Τήνου κατά τον 17ο και 18ο αιώνα.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Ένας οικισμός μπορεί να έχει ιστορία; Γιατί να γράψουμε την
«ιστορία» ενός οικισμού ήδη πεθαμένου; Υπήρξε κάτι το σημαντικό στην ιστορία
της Σπηλιάς που να αξίζει τον κόπο να το καταγράψουμε και να το θυμόμαστε; Ή,
μήπως, γεννήθηκε εκεί κάποιος σπουδαίος άν-δρας ή γυναίκα, που να αξίζει να τον
μνημονεύουμε;
Για κανένα από τους λόγους αυτούς δεν κατέληξα στην απόφαση
να συνθέσω την παρούσα ιστορική διαδρομή, μέσα από ερείπια και κιτρινισμένα
χαρτιά. Όσο διάβαζα τα χαρτιά και περιδιάβαινα στα εγκαταλειμμένα χωράφια και
τα ερείπια καταλάβαινα πως είναι πολύ πιθανό να μην υπάρχει τίποτε απ’ όλα αυτά
σε λίγο καιρό και τότε θα είναι όντως νεκρά τα πάντα. Όσο μια πέτρα είναι πάνω
σε μια άλλη, είναι ένας τοίχος, που κάποιος τον έκτισε. Όταν πέσει η μια δίπλα
στην άλλη είναι ένας σωρός χωρίς ταυτότητα. Και οι πέτρες της Σπηλιάς ακόμα
μπορούν να μιλήσουν. Σε λίγο όχι πια.
Κανένας Μεγαλέξαντρος δε γεννήθηκε ή μεγάλωσε εδώ. Μόνο
απλοί άνθρωποι, καθημερι-νοί, αγρότες και αγρότισσες, που πότισαν με τον ιδρώτα
τους το χώμα και οι ίδιοι πήγαν να δροσιστούν στα καθαρά νερά της Σπηλιώτισσας.
Κάποιοι απ’ αυτούς αναγκάστηκαν στο τέ-λος να ξενιτευτούν. Έγιναν οικονομικοί
πρόσφυγες στις μεγαλουπόλεις της Ανατολής. Πίσω τους άφησαν οικογένειες και
αγαπητά πρόσωπα, αλλά και τα ονόματά τους, τα σπίτια τους, τα χωράφια τους. Όλα
μιλούν γι’ αυτούς. Πιο πολύ, όμως, μιλά η ερημιά που εδραιώθηκε μόνιμα εδώ μετά
που έσβησε το χωριό τους.
Το λόγο αυτό της ερημιάς, που μιλά γι’ αυτούς, περισυνέλεξα
και τον κατέγραψα στις σελί-δες που ακολουθούν. Η ιστορία τους είναι η
προϊστορία η δική μας. Είναι η ιστορία του τό-που μας που περνά μέσα από
ερείπια σπιτιών, εκκλησιές και ανορθόγραφα χαρτιά και συ-νεχίζει όρθια την
πορεία της. Αυτή είναι η ιστορία μας και ο πολιτισμός μας. Τα άλλα, τα βαρύγδουπα,
συχνά είναι και φτιαχτά ή αποκυήματα φαντασίας. Όμως, αυτές οι πέτρες, αυτά τα
χαρτιά, είναι όλα αυθεντικά, όπως και οι άνθρωποι από τους οποίους προήλθαν.
Γι’ αυτό τα κατέγραψα κι εγώ, όσο πιο πιστά μπορούσα.
Φαντάζομαι ότι γι’ αυτό τα δημο-σίευσε και ο Σύλλογος της Κώμης. Η ιστορία της
Σπηλιάς είναι ένα κεφάλαιο από την ιστο-ρία της Κώμης που έπρεπε να προηγηθεί,
όπως προηγούνται οι παππούδες από τα εγγόνια.
Οι πληροφορίες μας για τη Σπηλιά προέρχονται από ένα τόξο
τριών αιώνων: 17ος, 18ος, 19ος, σε ένα συνεχές κρεσέντο. Λιγοστές οι
πληροφορίες κατά τον 17ο και όσο προχωρούμε πυ-κνώνουν, φτάνοντας στο υψηλότερο
σημείο κατά την 8η και 9η δεκαετία του 18ου αιώνα. Οι πληροφορίες από το 19ο
αιώνα σταματούν στις αρχές της 3ης δεκαετίας, οπότε και πληρο-φορούμαστε έμμεσα
την κατάργηση της ενορίας και την οριστική ερήμωση του οικισμού. Από εκεί και
πέρα, εξαιρώντας τις τρεις από τις τέσσερις εκκλησίες του χωριού, ακολουθεί η
κατεδάφιση μέρους του οικισμού και το γκρέμισμα των υπόλοιπων σπιτιών.
Από εκεί και πέρα στα χαλάσματα κυκλοφορούν φαντάσματα,
αγελούδες και ξωτικά. Κά-ποιες φορές ακούγονταν και περιγραφές για την Παναγία
τη Σπηλιώτισσα, που βγαίνοντας από τις κόγχες της φανερωνόταν σαν μια
μαυροντυμένη κυρία… Διηγήσεις για όλα αυτά ακούγονταν πολυπληθείς κάθε
χειμωνιάτικη βραδιά στα σπίτια της Κώμης ή στα καφενεία, εκεί όπου μαζεύονταν
οι κάτοικοι γύρω από το μαγκάλι για τη βεγγέρα αναζητώντας τρόπο για να
περάσουν οι μεγάλες νύχτες του χειμώνα.
Τώρα πια οι αγελούδες και τα φαντάσματα σταμάτησαν να κυκλοφορούν.
Η Παναγία βρί-σκεται καθηλωμένη στα κοιλώματα με τις θλιβερές συνέπειες της
υγρασίας. Οι βεγγέρες έχουν βεβηλωθεί και χάσει το γούστο και την ομορφιά τους
από τις τηλεοράσεις και τα συ-ναφή. Τα ΙΧ σε πάνε όπου θες. Πάνω στη Σπηλιά
έχουν ξεμείνει κάποιες αθώες κουκουβά-γιες ή κούκοι που σκούζουν χωρίς
απάντηση.
Ανασκαλεύοντας το παρελθόν στα χαρτιά και στα βιβλία ξέρουμε
ότι δεν θα ταράξουμε την ησυχία κανενός. Ίσως, μόνο, να δώσουμε έναυσμα στους
πιο νέους για να μάθουν για την ιστορία του τόπου τους που και οι μεγάλοι την
αγνοούν…
Ευχαριστώ όλους εκείνους που με βοήθησαν σ’ αυτή τη μικρή
περιπέτεια: κατοίκους της Κώμης, φωτογράφους, διορθωτές, αρχειοφύλακες κ.ά. Δεν
θα τους αναφέρω ονομαστικά, επειδή σίγουρα κάποιον θα ξεχάσω. Θα περιοριστώ να
ευχαριστήσω επωνύμως τον Προ-δρομικό Σύλλογο της Κώμης και τα μέλη του Δ.Σ. που
ανέλαβαν να στηρίξουν οικονομικά το εγχείρημα, πιστεύοντας, κατά τους δύσκολους
καιρούς που ζούμε, πως άξιζε τον κόπο.
Εύχομαι «Καλή ανάγνωση» ιδιαίτερα στους Κωμ’τιανούς, που
ξέρουν καλύτερα από όλους τόπους και πράγματα, επώνυμα και παρωνύμια. Ίσως να
ανακαλύψουν πίσω από κάποιο όνομα ή παρατσούκλι κάποιο μακρινό τους πρόγονο.
Όχι τόσο μακρινό, γιατί το DNA του κυκλοφορεί ακόμα στο αίμα τους…
Η Κιουρά η Σπηλιώτισσα ας είναι σ’ όλους βοήθειά μας. Αμήν!
π. ΜΑΡΚΟΣ Γ. ΦΩΣΚΟΛΟΣ
Γεννήθηκε το 1948 στη Στενή της
Τήνου. Μετά τις γυμνασιακές του σπουδές φοίτησε στη Φιλοσοφική και Θεολογική
Σχολή του Γρηγοριανού Πανεπιστημίου της Ρώμης. Πτυχιούχος και στη Σχολή
Βιβλιοθηκονομίας της Απ. Βιβλιοθήκης του Βατικανού. Πραγματοποίησε ιστορικές
έρευνες για την ιστορία της Τήνου και της Καθολικής Εκκλησίας στην Ελλάδα σε
διάφορα εκκλησιαστικά, δημόσια και ιδιωτικά αρχεία του εξωτερικού. Εφημέριος σε
καθολικές ενορίες της Τήνου από το 1973 και διευθυντής του Απ. Κέντρου «Πίστη
και Πολιτισμός» της Καθολικής Αρχιεπισκοπής Νάξου-Τήνου όπου διοργάνωσε το
Αρχείο και τη Βιβλιοθήκη της τοπικής Εκκλησίας. Είναι εκδότης του δελτίου
«Τηνιακά Μηνύματα» και φροντιστής των επετηρίδων «Τηνιακά Ανάλεκτα» και «Anno Domini». Θεολογικές και ιστορικές
μελέτες του έχουν δημοσιευθεί αυτοτελώς είτε σε επιστημονικές επετηρίδες.
0 Comments :
Δημοσίευση σχολίου