Μία μικρή περιήγηση στο νησί της Τήνου

Ερειπωμένα χωριά, εγκαταλειμμένα μοναστήρια, γκρεμισμένα κάστρα, σπηλιές με θρύλους που τροφοδοτούν την λαϊκή φαντασία, μυστικέςδιαδρομές . Σκωτία, θα σκεφτείτε . 
Ναι όλα αυτάμπορείτε να τα βρείτε στην Σκωτία αλλά και δύοβήματα από το σπίτι σας. Που; Στην Τήνο. 
Όσο και αν ακούγεται υπερβολικό αυτό είναι το πρόσωπο της άλλης Τήνου . Αυτή, η άγνωστη στους πολλούς Τήνος , είναι στην πραγματικότητα ένα μουσείο , με τα εκθέματα του κρυμμένα στο «υπόγειο», προνόμιο κάποιων λίγων και ακόμα λιγότερων ειδικών.

Το νησί στις αρχές του 19^ου αιώνα είχεπερισσότερα από 60 χωριά. Από αυτά υπάρχουν σήμερα λίγο παραπάνω από τα μισά. Τα υπόλοιπα έχουν εγκαταλειφτεί τους τελευταίους δύο αιώνες και το μόνο που απομένει είναι , τα κουφάρια των σπιτιών -σε ορισμένα από αυτά ανέγγιχτα από το χρόνο- και θαμμένο κάτω από τα ερείπια κάποιο ξεχασμένο κουτάλι ή ένα μαγειρικό σκεύος. 

Πιστεύετε ότι όλα αυτά είναι υπερβολές; Ε, όχι λοιπόν και για να πειστείτε δεν έχετε παρά να ακολουθήσετε πιστά τα σημάδια που θα σας δώσουμε για να διαπιστώσετε ότι στην ενδοχώρα της Τήνου κρύβονται «θησαυροί».

Ένα σχετικά καλοδιατηρημένο χωρίο που εγκαταλείφτηκε λίγο μετά τον Β΄Παγκόσμιο Πόλεμο είναι το Ισμαήλ . Βρίσκεται σε μία χαράδρα στο δρόμο προς το στενό της Άνδρου και δεν είναι ορατό από θαλάσσης. Οι κάτοικοι του στην πλειοψηφία τους μετακινήθηκαν προς το Πύργο αλλά και στα μικρότερα γειτονικά χωριά : τον Μαρλά και το Μαμάδο.

Ακολουθώντας τον καινούργιο δρόμο από τα Πλατειά προς την Αετοφωλιά ένας παρατηρητικός επισκέπτης ανακαλύπτει τα σημάδια μικρών οικισμών με πιο αναγνωρίσιμο αυτό της Κόρης τον Πύργο. Αν και υπάρχουν αναφορές για την μεσαιωνική του προέλευση κανείς δεν μπορεί να πει με σιγουριά πότε χρονολογείται ο συγκεκριμένος οικισμός. Πρέπει να σημειωθεί ότι στην περιοχή αυτή , άγνωστη για τους περισσότερους, είχε αναπτυχθεί ένα δίκτυο τεσσάρων πύργων τα οποία ήλεγχαν την θαλάσσια κίνηση στις βορεινές παραλίες του νησιού.

Στην συντριπτική τους πλειοψηφία όμως , τα ερειπωμένα χωριά βρίσκονται σε ένα μεγάλο τετράγωνο που ξεκινά από την Περάστρα, ανεβαίνει προς τον Κάμπο, συνεχίζει στον Κτικάδο και στον Τριπόταμο και από κει μέσω Καρυάς ανεβαίνει το Εξώμβουργο και καταλήγει στον Φαλατάδο.Ακόμα και από την δημοσιά φαίνονται κάποια ερείπια που δεν είναι τίποτε άλλο παρά τα απομεινάρια χωριών που είχαν ακμάσει στο παρελθόν αλλά έπεσαν θύματα της μετανάστευσης είτε μέσα στην Τήνο είτε στην Αθήνα στη Σμύρνη και στην Κωνσταντινούπολη. Τα μόνα κτίσματα που στέκουν καλοδιατηρημένα είναι οι εκκλησιές οι οποίες έχουν περάσει στην επίβλεψη ιδιωτών ή μεγαλύτερων ενοριών . Παράδειγμα; Η Αγία Φωτεινή στον Καλουμενάδο μία καταπληκτική βασιλική η οποία ανοίγει την είσοδο της λίγες φορές το χρόνο για να λειτουργηθεί.

Αν θέλετε να ανακαλύψτε αυτό το άγνωστο κομμάτι του νησιού , ξεκινήστε από το χωριό Κρόκος, δέκα λεπτά με τα πόδια ήταν το χωριό Λάζαρος .Κατηφορίστε προς την Καλλονή και περίπου δέκα λεπτά με τα πόδια ήταν το χωριό Μαστρομαρκάδος και ο Πάρλας. Απέναντι μετά την Αετοφωλιάήταν η Κουναριά. Στο απέναντι βουνό ανηφορίζοντας προς την κατεύθυνση της πόλης θα δείτε μία ταμπέλα με τα ονόματα δύο χωριών. Το ένα από αυτά είναι τα Μοναστήρια , ένα ζωντανό χωριό από το οποίο έχει απομείνει σε καλή κατάσταση μόνο η εκκλησία. Στις όχθες του Μεγάλου Ποταμού της Αγάπης ήταν το ομώνυμο χωριό , Μεγάλος Ποταμός. Ανηφορίζετε πλέον το δρόμο προς την χώρα , περνάτε το χωριό Ξυνάρα και φθάνετε στην διασταύρωση που οδηγεί προς τα Έξω μέρη. 

Ακολουθήσετε την κατεύθυνση προς την χώρα . Εκεί κοντά στον Χατζηράδο ήταν ο Απεργάδος και ο Μοδενάδος. Συνεχίστε τον δρόμο προς το Κτικάδο και θα συναντήσετε το εγκαταλελειμμένο χωριό του Καλουμενάδου όπου τα τελευταία χρόνια έχουν αναπαλαιωθεί κάποια λιγοστά σπίτια. Ακολουθήστε το μονοπάτι προς το Τριπόταμο και θα βρεθείτε μπρος στα ερείπια του χωριού Σμουρδια. Το πιθανότερο είναι ότι οι κάτοικοί του στην διάρκεια του 19^ου αιώνα μετακινήθηκαν προς τον Τριπόταμο και την Χώρα της Τήνου.

Στο νοητό άξονα των χωριών Τριποτάμου-Μουντάδου βρίσκονται δεκάδες εγκαταλελειμμένα χωριά. Κοντά στον οικισμό του Σμπειράδου ήταν το χωριό Ναζαδος και άνω του Τριποτάμου το χωριό Σγαλάδος. Μεταξύ του Μουντάδου και της Καρυάς ήταν τα χωριά Λεοντάδος, Κομνιάδος και Φιλιπάδος, ενώ απέναντι και πάνω από την Καρυά ήταν ο Μικράδος και ο Μαστρομαρκάδος. Ακολουθώντας την βορεινή διαδρομή θα βρεθείτε στο χωριό του Αλατώδους δυτικά του οποίου ήταν ο Καθολικάδος και ανατολικά ο Βλασσάδος.

Αν παρατηρήσετε προσεκτικά τον χάρτη του νησιού , θα διαπιστώσετε ότι όλα τα εγκαταλειμμένα χωριά «κυκλώνουν» το βραχώδη βράχο του Εξώμβουργου. Εκεί , βρίσκονταν από την αρχαιότητα μέχρι τα πρώτα χρόνια της τουρκοκρατίας η «καρδιά» του νησιού. Η πόλη του Εξωμβούργου κτισμένη κοντά Κάστρο ήταν το διοικητικό και πολιτικό κέντρο του νησιού από το 1715 έως το 1740.

Οι τήνιοι εκμεταλλευόμενοι την φυσική θέση του έκτισαν οχυρωμένους χώρους , ήδη από τους μυκηναϊκούς χώρους. Από αυτό το κάστρο έχουν απομείνει μόνο ερείπια ενώ την ύπαρξη μίας ακμάζουσας πόλης την αποκαλύπτουν τα χαλάσματα μίας επιβλητικής κατοικίας- του διοικητή – αλλά και ισχυροί τείχη που ακολουθούν το δρόμο προς το Πεντόστρατο.

Παρόλα αυτά, τα ίχνη του τείχους είναι εμφανή και δίνουν μία ερμηνεία στο γιατί το κάστρο ή Μπούργκο ήταν ο ύστατος ελλαδικός χώρος που πέρασε στην οθωμανική κατοχή. Τα τείχη αρμονικά δεμένα με τον γρανίτη του βράχου ακολουθούν τη ροή του δίδοντας ακόμα και σήμερα στον επισκέπτη ένα συναίσθημα ελέγχου των βασικών θαλάσσιων δρόμων του Αιγαίου που θα ακολουθούσε κάθε επίδοξος εισβολέας . Από την κορυφή του κάστρου όπου σήμερα δεσπόζει ένα μεγάλος μαρμάρινος σταυρός οι υπερασπιστές του κάστρου μπορούσαν να ελέγξουν κάθε πλοίο που έρχονταν από το μπουγάζι της Μυκόνου , την Νάξο, την Πάρο και την Σίφνο αλλά και την Τζια. Από την ακμάζουσα πόλη του παρελθόντος έχουν απομείνει τρείς εκκλησίες , πηγάδια και στοές αλλά και μπόλικοι θρύλοι . Ένας από αυτούς έκανε λόγο για την ύπαρξη μίας σήραγγας που ξεκινούσε από εκεί και που διέσχιζε κάθετα το νησί για να καταλήξει στο σπήλαιο των Γαστριων που βρίσκεται στην παραλία των Κιονίων. Μάλιστα ο θρύλος έκανε λόγο για τρία χρυσά αγάλματα που τα είχαν κρύψει οι ενετοί και τα οποία δεν πρόλαβαν να πάρουν λόγω της αιφνιδιαστικής και απόλυτα αστυνομευόμενης αποχώρησης τους μετά τη συνθήκη παράδοσης με τους Οθωμανούς. 

Επιμέλεια Κειμένου : http://www.tinos-island.gr/