Η Οφιούσα Τήνος, Κυρά των Κυκλάδων και νησί της Μεγαλόχαρης

Φίλος της στήλης ο επιχειρηματίας Γρηγόρης Ραλάτος μου γράφει και μ’ ερωτά ποιος είναι ο

γλύπτης με το προσωνύμιο GRANDE, στον οποίο αναφέρθηκα στο άρθρο της «ΑτΚ» με ημερομηνία 11/01/2009.

Απαντώντας σημειώνω πως πρόκειται για έναν σύγχρονο γλύπτη, γέννημα και θρέμμα του Πύργου της Τήνου και συνεχιστής της καλλιτεχνικής παράδοσης του νησιού στη χορεία των Γιαννούλη Χαλεπά,
με τον οποίο ήταν κοντοσυγγενής, τον Νικηφόρο Λύτρα, τον Ιωάννη Βούλγαρη, τον Γαίτη, τον Λουκά Δούκα, τον Δημήτριο Φιλιππότη. τον Λάζαρο Σώχο κ.ά. Το πλήρες όνομά του είναι Κώστας Σερπετίνης. Έμαθα ότι πολύ σύντομα ο Σερπετίνης θα δημιουργήσει μια διαρκή ατομική έκθεση γλυπτών του σε ιδιόκτητο κτήμα στον οικισμό των Κιονίων, δίπλα στο κύμα της θάλασσας, σε μια περιοχή με σπουδαίο αρχαιολογικό και καλλιτεχνικό ενδιαφέρον. 

Με την ευκαιρία αυτής της αναφοράς μας στον γλύπτη Σερπετίνη, θα ήταν πρώτης τάξης ευκαιρία να συζητήσουμε στο σημερινό μας άρθρο για το ιερό νησί του Ποσειδώνα και της Παναγίας της Μαγαλόχαρης, στη χάρη της οποίας προστρέχουν από όλη την Ελλάδα και όχι μόνο, χιλιάδες πονεμένες ψυχές που θερμοπαρακαλούν την Θεομήτορα Μαρία να πρεσβεύσει στον Υιό της Θεό Λόγο να γίνει ίλεως οικτιρμών σε μας που επικαλούμεθα το άγιο όνομά της. Στην Τήνο, ο ήλιος, η αύρα, η θάλασσα, ο Σταυρός αγκαλιάζουν τη ψυχή μας, χύνουν το άρωμα της ελπίδας καθώς συνοδοιπορούμε με τους πιστούς στα μαρμάρινα καλντερίμια ως την εκκλησία της Μεγαλόχαρης. Απέναντι, δίπλα, απάνω λαξευτά κατάλευκα καμπαναριά, μαρμάρινοι φεγγίτες και υπέρθυρα, περιστερώνες, περιποιημένα μπαλκόνια, στηριγμένα σε κατάλευκα φουρούσια, όλα πεντακάθαρα, λαμπερά, κρυστάλλινα. Κάπου ακούς τον καμπανιστό ήχο του μαντρακά που χτυπά το ακατέργαστο ακόμα τηνιακό μάρμαρο. Και από τα Ιστέρνια βλέπεις κάτω, στο βάθος, σε μια ασπρισμένη από τα κύματα κουκίδα ένα Λευκό Ερημητήριο, το σπουδαστήριο, το «ταμιείο» ενός πάναγνου τηνιακού Αρχιεπισκόπου, του αείμνηστου Ιερώνυμου Α’.

ΑΠΟ ΠΟΥ Η ΟΝΟΜΑΣΙΑ «ΤΗΝΟΣ»

Υπάρχουν πολλές εκδοχές για την προέλευση του ονόματός της Τήνου με επικρατέστερη εκείνη που θέλει να έχει «βαπτιστεί» από το όνομα του πρώτου αποίκου της, του Τήνου. Ο Τήνος ήταν αρχηγός μιας ομάδας Ιώνων από την Καρία της Μ. Ασίας που έφτασαν στο νησί περίπου το 1130 π.Χ,. κυνηγημένοι από τους Δωριείς. Κατ’ άλλους, το όνομα Τήνος προέρχεται από τη φοινικική λέξη «τένοκ» (Ταννοτή), που σημαίνει φίδι, λόγω του πλήθους των φιδιών και των ερπετών, που κατέκλυζαν το νησί αλλά και «Οφιούσα» ή «Φιδούσα» και πάλι λόγω των φιδιών. Σύμφωνα με το μύθο, ο Ποσειδώνας, προστάτης του νησιού έστειλε ένα σμήνος πελαργών να τα εξολοθρεύσει. Μια άλλη εκδοχή θέλει την ετυμολογική ρίζα της λέξης να μην προέρχεται από τα φίδια αλλά τις φίδες ή θήδες, ένα είδος κέδρου με μεγάλη αντοχή στο σκώρο και στην υγρασία, τον οποίο χρησιμοποιούσαν στην κατασκευή δοκών για τις στέγες των σπιτιών και άλλων βοηθητικών κτισμάτων. 

Άλλες ονομασίες του νησιού ήταν «Υδρούσα», όχι για τις πολλές πήγες της, αλλά από ως αναγραμματισμό του Δρυούσα που σημαίνει ότι κάποτε και μέχρι το 1200 π.Χ ήταν κατάφυτη από δρυς. Επίσης ο Αριστοφάνης την ονομάζει «Σκοροδοφόρο» λόγω των εκλεκτών σκόρδων που παρήγαγε. Σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, στον «Τσικνιά», το ψηλότερο βουνό του νησιού, που τότε ονομαζόταν Γύρας, βρέθηκε κάποτε ο Ηρακλής, κυνηγώντας τους γιους του Βοριά (Ο Βοριάς συχνά μπερδεύεται στις λαϊκές δοξασίες με τον Αίολο, το θεό των Ανέμων) Ζήτη και Κάλαϊν, οι οποίοι αν και συμμετείχαν στην Αργοναυτική Εκστρατεία, βρήκαν την ευκαιρία να λιποτακτήσουν όταν έδεσε εκεί κοντά η Αργώ. Ο Ηρακλής του ανακάλυψε, τους σκότωσε και τους έθαψε σε χωριστούς τάφους. Τότε ο πατέρας τους ο Βοριάς, ανησυχώντας από τη σιωπή τους κίνησε από τη Θράκη για να τους βρει. Έφτασε και στην Τήνο, όπου ανακάλυψε τους τάφους τους στην κορυφή του Τσικνιά. Θύμωσε τόσο πολύ που άνοιξε τους ασκούς του και άφησε ελεύθερους τους ανέμους, που μέχρι σήμερα μαστιγώνουν το νησί. Σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς στον Τσικνιά βρισκόταν ένας μεγαλόπρεπος ναός του Βοριά ή Αιόλου, του θεού των Ανέμων, και από εκεί εξαπέλυε τους ανέμους του προς όλο το Αιγαίο.

Η ΤΗΝΟΣ, ΜΕΓΑΛΟ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ

Ο θεός Ποσειδώνας ήταν ο προστάτης του νησιού. Την λατρεία του τη μετέφεραν πιθανότατα στο νησί οι πρώτοι Ίωνες άποικοι. Σύμφωνα με την παράδοση ο Ποσειδώνας, που εκτός από θεός της θάλασσας λατρευόταν κι ως θεραπευτής ή «μεγάλος ιατρός», απάλλαξε το νησί από τα φίδια και τα ερπετά που αφθονούσαν και ταλάνιζαν τη ζωή των κατοίκων στέλνοντας ένα σμήνος πελαργών για να τα εξολοθρεύσει. Προς τιμήν του χτίστηκε ο ναός, ο μεγαλύτερος και γνωστότερος στην αρχαία εποχή, ερείπια του οποίου, σώζονται έως σήμερα στην περιοχή Κιόνια, περίπου 3 χλμ από τη σημερινή Χώρα, πάνω στη θάλασσα. Η Τήνος κατά την αρχαιότητα, περίπου τον 5ο αιώνα π.Χ. αποτέλεσε ένα από τα σημαντικότερα θρησκευτικά κέντρα, εφάμιλλο με αυτό της Δήλου ενώ πολλοί προσκυνητές προσέρχονταν αναζητώντας θεραπεία, καθώς ο ναός του Ποσειδώνα είχε την ίδια αίγλη με το Ασκληπιείο της Επιδαύρου. Εξάλλου η Τήνος αποτελούσε απαραίτητο σταθμό για τους προσκυνητές της Δήλου, καθώς έπρεπε πρώτα να βουτήξουν και να λουστούν στα εξαγνιστικά λουτρά του ναού του Ποσειδώνα, προκειμένου να περάσουν «καθαροί» στο ιερό νησί του Απόλλωνα

Η ΤΗΝΟΣ ΣΤΑ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΩΣ ΣΗΜΕΡΑ

Στην Τήνο ο χριστιανισμός έγινε γνωστός ήδη από τον 1ο μ. Χ. αιώνα και σύντομα οργανώθηκε σε επισκοπή. Στις επιδρομές των βαρβάρων, που γινόταν από κάθε κατεύθυνση, οφείλεται η καταστροφή του στεως και του ιερού των Κιονίων και ανάγκασαν τους κατοίκους να εγκαταλείψουν τα παράλια και να εγκατασταθούν στα ενδότερα του νησιού, σε ασφαλέστερες γι’ αυτούς τοποθεσίες, όπου ίδρυσαν και ορισμένους οικισμούς που υφίστανται μέχρι σήμερα. Η Τήνος βγαίνει από το ημίφως της ιστορίας μετά την 4η σταυροφορία, όταν την κατέκτησαν, μαζί με τη Μύκονο, οι Βενετοί αδελφοί Ανδρέας και Ιερεμίας Γκίζης (1207) και ίδρυσαν το δικό τους οικογενειακό κρατίδιο. Η οικογένεια συνέχισε την κυριαρχία της στο νησί μέχρι το 1390, οπότε και εξέλιπε, με τον θάνατο του Γεωργίου Γ’ Γκίζη. Τόσο ο ίδιος, όσο και οι κάτοικοι του νησιού επέλεξαν να προσφέρουν το νησί στη Γαληνότατη Δημοκρατία της Βενετίας για να το ενσωματώσει στο τεράστιο κράτος της και να αναλάβει την άμυνά τους. Μετά από σχετικές παλινωδίες των Βενετών, στα 1411 η Τήνος εντάχθηκε οργανικά στο αποικιακό κράτος της Βενετίας, αρχικά κάτω από την άμεση φροντίδα των αρχών του Νεγροπόντε (Χαλκίδα) και στη συνέχεια της Κρήτης, κάτω από την άμεση διακυβέρνηση ενός Βενετού ρέκτορα.

Στις 15 Αυγούστου 1940 έξω από το λιμάνι της Τήνου ιταλικό υποβρύχιο τορπιλίζει το ελληνικό πολεμικό πλοίο «Έλλη», πράξη με την οποία η Ελλάδα πειθαναγκάζεται να εισέλθει στον 2ο παγκόσμιο πόλεμο. Όπως και σε όλους τους εθνικούς πολέμους, οι Τηνιακοί συνεισφέρουν και πάλι παντοιοτρόπως στους αγώνες για την ελευθερία. Από την ιστορία λοιπόν της Τήνου αποδεικνύεται ότι το μερίδιο στον πνευματικό, θρησκευτικό και υλικοοικονομικό πολιτισμό της ιερής νήσου της Μεγαλόχαρης είναι πολύ μεγάλο, στον οποίο ας είμαστε πολλαπλώς ευγνώμονες.

ΠΗΓΗ : http://eleftheriadis.edu.gr