Το όνομα της, προελληνικό - πιθανώς από τον πρώτο οικιστή - συσχετίστηκε με το φοινικικό ΤΑΝΝΟΤΗ (=φίδι).
Άλλες ονομασίες του νησιού είναι Οφιούσα για το πλήθος των φίδων (ένα είδος άρκευτου που αντέχει στο χρόνο και χρησιμοποιήθηκε ως στεγάδια στα παλιά σπίτια) και Υδρούσσα όχι για τις πολλές, με γάργαρο νερό, πήγες της, αλλά από αναγρμματισμό του Δρυούσα που σημαίνει ότι κάποτε και μέχρι το 1200 π.Χ ήταν κατάφυτη από δρυς.
Άλλες ονομασίες του νησιού είναι Οφιούσα για το πλήθος των φίδων (ένα είδος άρκευτου που αντέχει στο χρόνο και χρησιμοποιήθηκε ως στεγάδια στα παλιά σπίτια) και Υδρούσσα όχι για τις πολλές, με γάργαρο νερό, πήγες της, αλλά από αναγρμματισμό του Δρυούσα που σημαίνει ότι κάποτε και μέχρι το 1200 π.Χ ήταν κατάφυτη από δρυς.
Τα αρχαιότερα στοιχεία της ιστορίας της ανάγονται στη προϊστορική περίοδο με οψιδιανούς που εντοπίστηκαν σε διάφορες θέσεις του νησιού όπως στο Καστρί και στην Καστέλα. Τάφοι μυκηναϊκής και γεωμετρικής εποχής βρέθηκαν τυχαία προ μερικών ετών στην περιοχή Άβυδος και Κυρά - Ξένη.
Υπάρχουν αποδείξεις για 50 τουλάχιστον τοποθεσίες της ότι είναι χώροι αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Σήμερα γνωστοί και προσπελάσιμοι είναι τα Κιόνια, τα Γαστριά, το Βρυόκαστρο, Μαρλάς κ.α. Ιστορικό κέντρο του νησιού από την γεωμετρική εποχή μέχρι τον Ε' π. Χ. αιώνα και από την εποχή των Γκιζών μέχρι την κατάληψή του από τους Τούρκους ήταν η ευρύτερη περιοχή του Εξωμβούργου. Σήμερα ο απόκρημνος βράχος έδωσε το όνομα στον δεύτερο δήμο του νησιού. Οι ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν έδειξαν ότι στις νότιες και νοτιοδυτικές υπώρειες του βράχου, στις αγροτικές περιφέρειες του Τριπόταμο και της Ξυνάρας υπήρχε περιτειχισμένη πολιτεία, που αποτελούσε πιθανώς οικισμό μιας των 12 φυλών του νησιού, ενώ γεωμετρικούς τάφους συναντούμε μέχρι την περιοχή του Κτικάδου. Οι Ενετοί εξάλλου εγκατέστησαν το διοικητικό και αμυντικό τους κέντρο ακριβώς από κάτω από την απότομη κορυφή του βράχου.
Τον 6ο π. Χ. αιώνα η Τήνος ήταν υποτελής στην Ερέτρια. Όταν οι Αθηναίοι επέκτειναν την κυριαρχία τους στα νησιά (μετά το 664 π. Χ.) η Τήνος επί εποχής του τυράννου των Αθηναίων Πεισίστρατου, απέκτησε το "Πεισιστράτιο Υδραγωγείο" (κτίσθηκε το 549-542 π. Χ.), σημαντικό έργο, από το οποίο υδρευόταν η σημερινή πόλη μέχρι το 1934. Το Υδραγωγείο ξεκινούσε από τη θέση Λινοπή (λινός = πατητήρι + οπή ή πιθανότερο (Ελ)ληνοπη = όρυγμα Ελλήνων). Για την αρχαία Τήνο έγραψαν ιδιαίτερα έργα ο Αινησίδημος ( "Τηνιακά" ) και ο Αριστοτέλης ("Πολιτεία Τηνίων") ο οπόιος επισκεύθηκε την Τήνο, που όμως, δεν διασώθηκαν. Στους Περσικούς πόλεμους η Τήνος έλαβε μέρος στο πλευρό των Eλλήνων με τον ναύαρχο Παναίτιο, ο οποίος μάλιστα κατά τον Ηρόδοτο έπαιξε πρωταγωνιστικό ρόλο στη ναυμαχία της Σαλαμίνας. Επίσης στον τρίποδα των Δελφών είναι γραμμένο το όνομα "Τενιοι" επειδή συμμετείχαν στη μάχη των Πλαταιών (479 π. χ
Το 1204 με την άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, οι Κυκλάδες περιέρχονται στους Ενετούς. Υπό την άμεση ενετική κυριαρχία η Τήνος έμεινε μέχρι το 1715. Χάρη στην στρατιωτική οργάνωση των Ενετών, τη γενναιότητα των Τηνίων και την οχύρωση του κάστρου της Τήνου, στο Εξώμβουργο, το νησί κατόρθωσε να αποκρούσει πολλές φορές μεγάλες οργανωμένες επιθέσεις των Τούρκων, ενώ οι λοιπές ηπειρωτικές και νησιωτικές περιοχές της Ελλάδος υποτάσσονταν στον κατακτητή η μία μετά την άλλη. Έτσι η Τήνος παρέμεινε μέχρι το 1715 μοναδική χριστιανική όαση στο τουρκοκρατούμενο Αιγαίο και η μέχρι τότε οικονομικό - κοινωνική εξέλιξή της ήταν ουσιαστικά απόρροια αυτής της ιδιαιτερότητας.
Στο διάστημα αυτό έφθασε σε επίπεδο κοινωνικής ακμής, που δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε, ιδίως εάν συγκρίνουμε την κατάσταση που επικρατούσε στην Τήνο με εκείνη των άλλων νησιών των Κυκλάδων και της υπόλοιπης Ελλάδας. Η αλλαγή από την ενετική στην τουρκική κυριαρχία υπήρξε σχετικά ομαλή και συνοδεύθηκε από πολλές ελευθερίες όσον αφορά την οικονομία του νησιού και το θρήσκευμα των κατοίκων του. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι δεν επιτρεπόταν να προσεγγίζει στο νησί ο τουρκικός στόλος, χωρίς ανάλογη άδεια και ότι οι Τήνιοι είχαν το δικαίωμα να φέρουν την τοπική ενδυμασία, να φορούν καπέλο και όχι φέσι, όταν έμπαιναν σε δημόσια τουρκικά καταστήματα. Επίσης, ανάμεσα στ' άλλα προνόμια ήταν και το δικαίωμα να οικοδομούν και να ιδρύουν εκκλησίες και σχολεία.
Το νησί απολάμβανε ουσιαστικής αυτοδιοίκησης και τέσσερις αιρετοί προεστοί αποτελούσαν την ανώτατη πολιτική και διοικητική εξουσία της Τήνου που έφερε τον τίτλο: Κοινότητα νήσου Τήνου. Τούρκοι δεν έμεναν μόνιμα στο νησί, εκτός από τον διοικητή και το δικαστή, που συχνά απουσίαζαν από την έδρα τους. Τότε παρατηρείται και η πρώτη μετακίνηση κατοίκων προς την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη, την Αλεξάνδρεια την Τεργέστη και αλλού, αλλά και η παράλληλη μετεγκατάσταση από άλλες περιοχές της Ελλάδας προς την Τήνο, αφού στο νησί η τουρκική παρουσία , σε σύγκριση με τις συνθήκες που επικρατούν σε άλλες περιοχές, ήταν μηδαμινή. Μετά την κατεδάφιση του φρουρίου και τη βαθμιαία εγκατάλειψη του οικισμού του Εξωμβούργου, άρχισε ν' αναπτύσσεται η σημερινή πρωτεύουσα του νησιού, που ονομαζόταν "Λιμάνι" ή "Χώρα" του Αγίου Νικολάου, από την ομώνυμη εκκλησία. Στο λιμάνι του Αγίου Νικολάου συγκεντρώνεται η ναυτιλιακή και η εμπορική κίνηση .
Στο διάστημα αυτό έφθασε σε επίπεδο κοινωνικής ακμής, που δύσκολα μπορούμε να φανταστούμε, ιδίως εάν συγκρίνουμε την κατάσταση που επικρατούσε στην Τήνο με εκείνη των άλλων νησιών των Κυκλάδων και της υπόλοιπης Ελλάδας. Η αλλαγή από την ενετική στην τουρκική κυριαρχία υπήρξε σχετικά ομαλή και συνοδεύθηκε από πολλές ελευθερίες όσον αφορά την οικονομία του νησιού και το θρήσκευμα των κατοίκων του. Αναφέρεται χαρακτηριστικά ότι δεν επιτρεπόταν να προσεγγίζει στο νησί ο τουρκικός στόλος, χωρίς ανάλογη άδεια και ότι οι Τήνιοι είχαν το δικαίωμα να φέρουν την τοπική ενδυμασία, να φορούν καπέλο και όχι φέσι, όταν έμπαιναν σε δημόσια τουρκικά καταστήματα. Επίσης, ανάμεσα στ' άλλα προνόμια ήταν και το δικαίωμα να οικοδομούν και να ιδρύουν εκκλησίες και σχολεία.
Το νησί απολάμβανε ουσιαστικής αυτοδιοίκησης και τέσσερις αιρετοί προεστοί αποτελούσαν την ανώτατη πολιτική και διοικητική εξουσία της Τήνου που έφερε τον τίτλο: Κοινότητα νήσου Τήνου. Τούρκοι δεν έμεναν μόνιμα στο νησί, εκτός από τον διοικητή και το δικαστή, που συχνά απουσίαζαν από την έδρα τους. Τότε παρατηρείται και η πρώτη μετακίνηση κατοίκων προς την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη, την Αλεξάνδρεια την Τεργέστη και αλλού, αλλά και η παράλληλη μετεγκατάσταση από άλλες περιοχές της Ελλάδας προς την Τήνο, αφού στο νησί η τουρκική παρουσία , σε σύγκριση με τις συνθήκες που επικρατούν σε άλλες περιοχές, ήταν μηδαμινή. Μετά την κατεδάφιση του φρουρίου και τη βαθμιαία εγκατάλειψη του οικισμού του Εξωμβούργου, άρχισε ν' αναπτύσσεται η σημερινή πρωτεύουσα του νησιού, που ονομαζόταν "Λιμάνι" ή "Χώρα" του Αγίου Νικολάου, από την ομώνυμη εκκλησία. Στο λιμάνι του Αγίου Νικολάου συγκεντρώνεται η ναυτιλιακή και η εμπορική κίνηση .
Επί Ρωσοκρατίας στην Τήνο (1770-74 ) αποπερατώθηκε η ορθόδοξη εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης στον Κάμπο με την ενίσχυση του Ρώσου ναυάρχου και ανακαινίσθηκε η Μονή Κεχροβουνίου .Στο ρωσικό στρατό υπηρέτησαν κατά την εποχή αυτή και δύο Τήνιοι αξιωματικοί, οι Νικόλαος Κουζοβίκ και Νικόλαος Καγκάδης. Την εποχή εκείνη άρχισαν να κτίζονται οι μεγαλόπρεπες εκκλησίες των χωριών, σε ρυθμό Βασιλικής, που εντυπωσιάζουν σήμερα τον επισκέπτη.
Οι Τηνιακοί και οι έποικοι αναπτύσσουν κατά την τουρκοκρατία εξαιρετική δραστηριότητα στο εμπόριο, τη βιοτεχνία και τη ναυτιλία. Ιδρύουν εμπορικά καταστήματα στην Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, την Αλεξάνδρεια, την Τεργέστη, την Οδησσό κ. α. Οι συχνές επαφές που πραγματοποιούν με το εξωτερικό επιδρούν στην αμφίεσή τους, στην επίπλωση των σπιτιών και γενικά στον τρόπο ζωής τους. Το νησί ουσιαστικά ήταν η οικονομική πρωτεύουσα των Κυκλάδων και είχε αποκληθεί "Μικρό Παρίσι". Μέχρι το 1821 ήταν άλλωστε το σπουδαιότερο πληθυσμιακά νησί των Κυκλάδων με 24-28,000 περίπου κατοίκους, παρά την τουρκική καταπίεση των τελευταίων δεκαετιών. Το 1806, στο λιμάνι της πόλης, ήταν καταχωρημένα 28 μεγάλα και μικρά πλοία.
Οι Τηνιακοί και οι έποικοι αναπτύσσουν κατά την τουρκοκρατία εξαιρετική δραστηριότητα στο εμπόριο, τη βιοτεχνία και τη ναυτιλία. Ιδρύουν εμπορικά καταστήματα στην Κωνσταντινούπολη, τη Σμύρνη, την Αλεξάνδρεια, την Τεργέστη, την Οδησσό κ. α. Οι συχνές επαφές που πραγματοποιούν με το εξωτερικό επιδρούν στην αμφίεσή τους, στην επίπλωση των σπιτιών και γενικά στον τρόπο ζωής τους. Το νησί ουσιαστικά ήταν η οικονομική πρωτεύουσα των Κυκλάδων και είχε αποκληθεί "Μικρό Παρίσι". Μέχρι το 1821 ήταν άλλωστε το σπουδαιότερο πληθυσμιακά νησί των Κυκλάδων με 24-28,000 περίπου κατοίκους, παρά την τουρκική καταπίεση των τελευταίων δεκαετιών. Το 1806, στο λιμάνι της πόλης, ήταν καταχωρημένα 28 μεγάλα και μικρά πλοία.
Η Επανάσταση κηρύχθηκε στον Πύργο στις 31 Μαρτίου, με πρωτεργάτη το Γεώργιο Παλαμάρη και στην πόλη της Τήνου στις 20 Απριλίου 1821. Η προσφορά της Τήνου στον αγώνα υπήρξε πολύπλευρη και σημαντική.
Η σημαντικότερη όμως ήταν η Εύρεση της Εικόνας της Πανάγιας στις 30 Ιανουαρίου του 1823 με θαυματουργικό τρόπο, γεγονός που αποδεικνύεται και από το ότι όλοι οι οπλαρχηγοί, πρωτεργάτες της επανάστασης όπως Κανάρης, Κολοκοτρώνης, Νικηταράς, Μακρυγιάννης κ. α. επισκέφθηκαν το νησί και κατέθεσαν την ευγνωμοσύνη τους στην Πανάγια. Από τους αλύτρωτους Έλληνες μέχρι το 1922 η Τήνος εθεωρείτο το πραγματικό εθνικό κέντρο και σ' αυτήν την ημέρα του Ευαγγελισμού συγκεντρώνονται πολλές χιλιάδες πιστών ιδίως από τη Μ.Ασία και τη νότια Βαλκανική.
Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας και τη σταδιακή καθιέρωση της πόλης ως πανελλήνιου θρησκευτικού κέντρου, τα σπουδαιότερα γεγονότα της νεότερης τηνιακής ιστορίας είναι η μετανάστευση των Τηνιακών μαρμαράδων και μαστόρων, ιδίως από τα μέσα του περασμένου αιώνα, στην Αθήνα, για την ανέργεση των δημοσίων κτιρίων της πρωτεύουσας της χώρας, αλλά και στην Ερμούπολη και στο εξωτερικό, καθώς και η ενδυνάμωση των Τηνιακών παροικιών στην Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη, οι οποίες το 1885 αριθμούν αντίστοιχα 8.000 και 3.000 άτομα.
Το Π.Ι.Ι.Ε. με τις υποτροφίες που θέσπισε, συνετέλεσε στην ανάπτυξη των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών. Οι πιο γνωστοί Γλύπτες και ζωγράφοι του περασμένου αιώνα ήταν Τήνιοι ( Γ. Χαλεπάς, Δ. Φιλιππότης, Ν. Λύτρας, Ν Γύζης κ. α.). Τέλος η θέση του νησιού ως πανελλήνιου θρησκευτικού κέντρου ενισχύθηκε με τον τορπιλισμό (έξω από το λιμάνι του νησιού )του καταδρομικού "Έλλη" κατά την ημέρα του εορτασμού της εικόνας της Παναγίας στις 15 Αυγούστου 1940, που θεωρήθηκε το πρώτο θύμα του πολέμου. Κατά τη διάρκεια της Ιταλικής και Γερμανικής κατοχής οι κάτοικοι υποφέρουν από πείνα. Ιστορικοί αναφέρουν ότι στο διάστημα 1941-1944 πέθαναν μόνο στην πόλη της Τήνου 327 άτομα, τα περισσότερα από την πείνα και τις στερήσεις. Επίσης ο Σ. Καρδαμίτσης, ιατρός τ. Δήμαρχος Τήνου, υπολογίζει ότι 900 περίπου κάτοικοι της περιφέρειας Πανόρμου εξοντώθηκαν από την πείνα. Εξάλλου η συνολική συμβολή του νησιού στην αντίσταση κατά των κατακτητών είναι άγνωστη στους πολλούς αλλά σπουδαία:
Το Π.Ι.Ι.Ε. με τις υποτροφίες που θέσπισε, συνετέλεσε στην ανάπτυξη των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών. Οι πιο γνωστοί Γλύπτες και ζωγράφοι του περασμένου αιώνα ήταν Τήνιοι ( Γ. Χαλεπάς, Δ. Φιλιππότης, Ν. Λύτρας, Ν Γύζης κ. α.). Τέλος η θέση του νησιού ως πανελλήνιου θρησκευτικού κέντρου ενισχύθηκε με τον τορπιλισμό (έξω από το λιμάνι του νησιού )του καταδρομικού "Έλλη" κατά την ημέρα του εορτασμού της εικόνας της Παναγίας στις 15 Αυγούστου 1940, που θεωρήθηκε το πρώτο θύμα του πολέμου. Κατά τη διάρκεια της Ιταλικής και Γερμανικής κατοχής οι κάτοικοι υποφέρουν από πείνα. Ιστορικοί αναφέρουν ότι στο διάστημα 1941-1944 πέθαναν μόνο στην πόλη της Τήνου 327 άτομα, τα περισσότερα από την πείνα και τις στερήσεις. Επίσης ο Σ. Καρδαμίτσης, ιατρός τ. Δήμαρχος Τήνου, υπολογίζει ότι 900 περίπου κάτοικοι της περιφέρειας Πανόρμου εξοντώθηκαν από την πείνα. Εξάλλου η συνολική συμβολή του νησιού στην αντίσταση κατά των κατακτητών είναι άγνωστη στους πολλούς αλλά σπουδαία:
Η Τήνος, λόγω γεωγραφικής θέσης και μορφολογίας των ακτών, υπήρξε από τους κυριότερους σταθμούς διαφυγής με τα πετρελαιοκίνητα "κουρσάρικα" σκάφη ανθρώπινου δυναμικού στη Μέση Ανατολή μέσω του Τσεσμέ της Τουρκίας. Μέσω Τήνου, προωθήθηκαν τελικά στην Αλεξάνδρεια μεταξύ άλλων, ο Γ.Παπανδρέου και ο Κ. Καραμανλής. Υπολογίζονται σε 4.000 άτομα οι εθελοντές που πέρασαν από την Τήνο με προορισμό την Μ. Ανατολή και φιλοξενήθηκαν στο νησί. Ακόμα στο νησί λειτουργούσε ένα από τα καλύτερα κλιμάκια πληροφοριών και δολιοφθορών των Συμμάχων στο Αιγαίο.
Οι ζημιές που υπέστησαν οι Γερμανοί από τις πληροφορίες που μετέδιδε ο ασύρματος της Τήνου στο Συμμαχικό Στρατηγείο της Μ. Ανατολής είναι σπουδαίες. Από το τέλος του πόλεμου και μέχρι σήμερα η Τήνος καθιερώνεται ως θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο της Ελλάδας με εκατοντάδες χιλιάδες προσκυνητές - επισκέπτες κάθε χρόνο, με πολλούς άμεσα ενεργούς πολιτιστικούς συλλόγους και με διατήρηση της καλλιτεχνικής της παράδοσης. Τα τελευταία χρόνια η Τήνος με τις παρθένες ομορφιές της αρχίζει να διακρίνεται και σαν κέντρο ποιοτικού παραθερισμού γι' αυτούς που θέλουν να συνδυάσουν την επαφή με τη φύση, την παράδοση και να απολαύσουν την Τηνιακή φιλοξενία.
Οι ζημιές που υπέστησαν οι Γερμανοί από τις πληροφορίες που μετέδιδε ο ασύρματος της Τήνου στο Συμμαχικό Στρατηγείο της Μ. Ανατολής είναι σπουδαίες. Από το τέλος του πόλεμου και μέχρι σήμερα η Τήνος καθιερώνεται ως θρησκευτικό και πολιτιστικό κέντρο της Ελλάδας με εκατοντάδες χιλιάδες προσκυνητές - επισκέπτες κάθε χρόνο, με πολλούς άμεσα ενεργούς πολιτιστικούς συλλόγους και με διατήρηση της καλλιτεχνικής της παράδοσης. Τα τελευταία χρόνια η Τήνος με τις παρθένες ομορφιές της αρχίζει να διακρίνεται και σαν κέντρο ποιοτικού παραθερισμού γι' αυτούς που θέλουν να συνδυάσουν την επαφή με τη φύση, την παράδοση και να απολαύσουν την Τηνιακή φιλοξενία.
ΠΗΓΗ : www.peristerionas.gr
0 Comments :
Δημοσίευση σχολίου