Νικηφόρος Λύτρας (Πύργος Τήνου 1832 – Αθήνα 13 Ιουνίου 1904)

Νικηφόρος Λύτρας

(Πύργος Τήνου 1832 – Αθήνα 13 Ιουνίου 1904)

βιογραφικό- χρονολόγιο- ζωγραφικοί πίνακες-βίντεο

Αυτοπροσωπογραφία

«Η αγάπη προς το ωραίον είναι η γέφυρα μεταξύ Θεού και ανθρώπου» Λύτρας

Έχει αποκληθεί από τους μελετητές « γενάρχης και πατριάρχης» της ελληνικής τέχνης ο Νικηφόρος Λύτρας, αυτός που είναι περισσότερο από οτιδήποτε άλλο δημιουργός και δάσκαλος με καθαρά προσωπικές και γόνιμες διατυπώσεις. Γεννήθηκε στον Πύργο της Τήνου το 1832 και πέθανε στην Αθήνα το 1904.

Με σπουδές στο Σχολείο των τεχνών τα χρόνια 1850-56 και δασκάλους του το Ludwing Thierch, τους αδερφούς Μαργαρίτη και το Raffaelo Ceccoli, θα αρχίσει πολύ νωρίς την καλλιτεχνική του δραστηριότητα. Θα συνεχίσει τις σπουδές του στο Μόναχο με υποτροφία της ελληνικής κυβέρνησης τα χρόνια 1860- 1865. Με το γυρισμό του στην Ελλάδα το 1865 θα διοριστεί καθηγητής στην έδρα της Ανωτάτης Ζωγραφικής της καλλιτεχνικής Σχολής του Πολυτεχνείου, δηλαδή του Σχολείου των Τεχνών, όπου θα διδάξει 38 ολόκληρα χρόνια ως τη χρονιά του θανάτου του το 1904.

Για τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αιώνα ο Λύτρας είναι μια από τις καθοριστικές φυσιογνωμίες της καλλιτεχνικής και πνευματικής ζωής, με το εργαστήριο του, κέντρο κάθε είδους δραστηριοτήτων, με μαθητές και φιλότεχνους κοντά του, πάντα δημιουργός και δάσκαλος.

Ο Λύτρας, επίσημος προσωπογράφος της υψηλής κοινωνίας της Αθήναςέχει φιλοτεχνήσει ολόσωμα μνημειακά πορτρέτα μελών των οικογενειών Σερπιέρη, Καυτατζόγλου, διευθυντών της Εθνικής Τράπεζας και άλλων επιφανών Αθηναίων, που συγκαταλέγονται στα πιο σημαντικά δείγματα της ελληνικής ζωγραφικής του 19ου αιώνα. Οι εικονιζόμενοι, άντρες και γυναίκες, με τα διακριτικά γνωρίσματα της υπεροχής τους, αγέρωχο ύφος, πλούσια ρούχα, επιβλητικό περιβάλλον, προβάλλονται εντυπωσιακά μέσα στο ζωγραφικό χώρο, ενώ ο ζωγράφος με ψυχογραφική διεισδυτικότητα τονίζει τα ξεχωριστά στοιχεία κάθε προσωπογραφούμενου. Σε μία άλλη κατηγορία περισσότερο εμπορικών προσωπογραφιών και οι αισθητικές αξίες των πινάκων είναι περιορισμένες.

Οι ηθογραφίες του Λύτρα, είδος στο οποίο θεωρείται εισηγητής, ανταποκρίνονται στην κυρίαρχη ιδεολογία της αστικής τάξης της εποχής και στο γενικό αίτημα για την απόδειξη της ιστορικής συνέχειας των Ελλήνων. Τα δύο ταξίδια του στην Ανατολή, στη Μ. Ασία το 1873 με το φίλο του Γύζη και στην Αίγυπτο το 1879, πλουτίζουν τους πίνακές του με ανατολίτικα θέματα, αραπάκια, φελλάχες, χότζες, στοιχεία του τόσο προσφιλούς στη Δύση ανατολισμού.

Ο Λύτρας δούλεψε ευσυνείδητα και ως ζωγράφος και ως καθηγητής στο Σχολείο Καλών Τεχνών. Κοντά του μαθήτεψαν πολλοί ζωγράφοι, που αργότερα ακολούθησαν διαφορετικούς δρόμους και διακρίθηκαν, όπως ο Γ. Ιακωβίδης, ο Π. Πανταζής, ο Γ. Ρόιλος, ο Ν. Βώκος.

Γνώρισε νωρίς την αναγνώριση και τη δόξα. Η παρουσία του στις καλλιτεχνικές εκθέσεις της Αθήνας, είτε ως εκθέτη είτε ως κριτή, υπήρξε συνεχής. Εκπροσώπησε της Ελλάδα, μαζί με τους διάσημους συναδέλφους του, στις Παγκόσμιες Εκθέσεις του Παρισιού του 1855, 1867, 1878 και της Βιέννης του 1873. Παρασημοφορήθηκε με το Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος το 1903.

Ο Λύτρας με τον φίλο του και ζωγράφο Γύζη

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΛΥΤΡΑ

1832 – Γέννηση του Νικηφόρου Λύτρα στο χωριό Πύργος της Τήνου. Ο πατέρας του, Αντώνιος Λύτρας, εργαζόταν ως λαϊκός μαρμαρογλύπτης.
1832/1850 – Περίοδος παραμονής στην Τήνο. Εκδήλωση της καλλιτεχνικής του έφεσης από μικρή ακόμα ηλικία.
1850/1856 – Ο Λύτρας σε ηλικία 18 ετών έρχεται στην Αθήνα. Φοίτηση στο τμήμα ζωγραφικής του Σχολείου Τεχνών στο Πολυτεχνείο.
1853/1855 – Ο Ν. Λύτρας βοηθός του Thiersch στην αγιογράφηση της ρωσικής εκκλησίας της Σωτήρας του Λυκοδήμου στην Αθήνα.
1850/1855 – Τακτικές διακρίσεις του Λύτρα σε ετήσιους διαγωνισμούς και εκθέσεις
1855- Εκθέτει έργο του στην Παγκόσμια Έκθεση στο Παρίσι
1856/1858 – Ο Λύτρας μαζί με το Σπ. Χατζηγιαννόπουλο διδάσκουν στην Καλλιτεχνική Σχολή Ζωγραφικής το μάθημα της Στοιχειώδους Γραφής.
1860/1866 – Ο Λύτρας στο Μόναχο, στη βασιλική Ακαδημία των καλών τεχνών με υποτροφία της κυβέρνησης στα 28 του χρόνια.
1862 – Με την έξωση του Όθωνα διακόπτεται η υποτροφία που του έστελνε το κράτος. Ο εύπορος Βαρώνος Σιμών Σίνας, πρεσβευτής της Ελλάδος στη Βιέννη, αναλαμβάνει τα έξοδα των σπουδών του.
1865 – Συνάντηση στο Μόναχο με τον Νικόλαο Γύζη.
1865/1904 – Επιστροφή στην Αθήνα. Ο Λύτρας διορίζεται καθηγητής στο Σχολείο των Τεχνών, στην έδρα της Ανωτάτης ζωγραφικής, όπου παραμένει για 38 χρόνια.
1873 – Τρίμηνο ταξίδι με το Νικόλαο Γύζη στην Ανατολή και καταγραφή των εντυπώσεων τους σε σκίτσα και σπουδές.
1874 – Οι δύο φίλοι φεύγουν για το Μόναχο μέχρι τον Απρίλιο του 1875.
1876 – Ταξίδι του Λύτρα στο Μόναχο και στη συνέχεια μετάβαση στο Παρίσι μαζί με το Γύζη.
1879 – Ταξίδι στην Αίγυπτο. Το τελευταίο του μεγάλο ταξίδι.
1879 – Παντρεύεται την Ειρήνη Κυριακίδη, κόρη του Νικολάου Κυριακίδη, εμπόρου από τη Σμύρνη.
1880 – Ο Ν. Λύτρας και η ειρήνη Κυριακίδη αποκτούν το πρώτο από τα έξι παιδιά τους, τον Αντώνιο. Ακολουθούν ο Νικόλαος, ο Όθων, ο Περικλής, ο Λύσανδρος και η Χρυσαυγή.
1867/1903 – Συμμετοχή του Λύτρα σε εκθέσεις: Καλλιτεχνική έκθεση στην οικεία Μελά (1881), Διεθνείς εκθέσεις ( Παρίσι 1867, 1878, 1889, Παρίσι 1900 χάλκινο μετάλλιο για το « Σαρδελοπώλη» και το « Γαλατά», Βιέννη 1873, Μέγα Βραβείο), Πανελλήνιες στο Ζάππειο ( 1888, 1896), και εκθέσεις που οργανώνει τακτικά ο Καλλιτεχνικός Σύλλογος « Παρνασσος» ( 1885, 1901, 1902, 1903.)
1904 – Ο Λύτρας πεθαίνει σε ηλικία 72 ετών μετά από σύντομη αρρώστια, που ίσως οφειλόταν σε δηλητηρίαση από χημικές ουσίες των χρωμάτων.
1909 – Μετά το θάνατό του επιλέχτηκε το έργο του, για να παρουσιαστεί στην έκθεση « Η σχολή του Piloty 1885-1886, στο Μόναχο στη γκαλερί Heinemann.
1933 – Μεγάλη αναδρομική έκθεση στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών με 186 έργα του.