Πανελλήνιες 2014 Λογοτεχνία Κατεύθυνσης: Θέματα SOS, απαντήσεις

Ποια είναι τα θέματα SOS και τις απαντήσεις για τη Λογοτεχνία Κατεύθυνσης στις Πανελλήνιες 2014; Διαβάστε τα SOS για να προετοιμαστείτε κατάλληλα.

Οι Πανελλήνιες 2014 συνεχίζονται με τα μαθήματα κατεύθυνσης.

Διαβάστε τα προτεινόμενα θέματα, SOS για τη Λογοτεχνία Κατεύθυνσης στις Πανελλήνιες 2014:

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΒΙΖΥΗΝΟΣ, ΤΟ ΑΜΑΡΤΗΜΑ ΤΗΣ ΜΗΤΡΟΣ ΜΟΥ

Α. Κείμενο
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ 1

Ἐν τούτοις ἡ ἀσθένεια τῆς Ἀννιῶς ὁλονὲν ἐδεινοῦτο καὶ ὁλονὲν περισσότερον
συνεκεντροῦντο περὶ αὐτὴν τῆς μητρός μας αἱ φροντίδες.
Ἀφ” ὅτου ἀπέθανεν ὁ πατὴρ μας, δὲν εἶχεν ἐξέλθει τῆς οἰκίας. Διότι ἐχήρευσε πολὺ νέα καὶ
ἐντρέπετο νὰ κάμῃ χρῆσιν τῆς ἐλευθερίας, ἥτις, καὶ ἐν αὐτῇ τῃ Τουρκίᾳ, ἰδιάζει εἰς πᾶσαν
πολύτεκνον μητέρα. Ἀλλ” ἀφ” ἧς ἡμέρας ἔπεσεν ἡ Ἀννιὼ σπουδαίως εἰς τὸ στρῶμα, ἔβαλε τὴν
ἐντροπὴν κατὰ μέρος.
Κάποιος εἶχεν ἄλλοτε παρόμοιαν ἀσθένειαν -ἔτρεχε νὰ τὸν ἐρωτήσῃ, πῶς ἐθεραπεύθη. -
Κάπου μιὰ γραῖα κρύπτει βότανα θαυμασίας ἰατρικῆς δυνάμεως, -ἔσπευδε νὰ τὰ ἐξαγοράσῃ. -
Κάποθεν ἦλθε ξένος τις, παράδοξος τὸ ἐξωτερικόν, ἤ φημιζόμενος διὰ τὰς γνώσεις του, -δὲν
ἐδίστασε νὰ ἐπικαλεσθῇ τὴν ἀντίληψίν του: Οἱ διαβασμένοι, κατὰ τοὺς λαοὺς, εἶναι
παντογνῶσται. Καὶ ὑπὸ τὸ πρόσχημα πτωχοῦ ὁδοιπόρου κρύπτονται ἐνίοτε μυστηριώδη ὄντα,
πλήρη ὑπερφυσικὼν δυνάμεων.
Ὁ χονδρὸς τῆς συνοικίας κουρεύς, αὐτὸς μᾶς ἐπεσκέπτετο αὐτόκλητος καὶ δικαιωματικῶς.

ἦτον ὁ μόνος ἐπίσημος ἰατρὸς ἐν τῇ περιφερείᾳ μας.
Ἄμᾳ τὸν ἔβλεπον ἐγὼ ἔπρεπε νὰ τρέχω εἰς τὸν μπακάλην. Διότι ποτὲ δὲν ἐπλησίαζε τὴν
ἀσθενῆ, πρὶν ἤ καταπίῃ τοὐλάχιστον πενῆντα δράμια ρακῆς.
- Εἶμαι γέρος, μωρή, ἔλεγε πρὸς τὴν ἀνυπόμονον μητέρα, εἶμαι γέρος, καὶ ἂν δὲν τὸ τσούξω
κομμάτι, δὲν βλέπουν καλὰ τὰ μάτια μου.
Καὶ φαίνεται, ὅτι δὲν ἐψεύδετο. Διότι ὅσῳ περισσότερον ἔπινε, τόσο εὐκολώτερον ἠδύνατο νὰ
διακρίνῃ ποῖα εἶναι ἡ παχυτέρα τῆς αὐλῆς μας ὄρνιθα, διὰ νὰ τὴν λάβῃ ἀπερχόμενος.
Ἡ μήτηρ μου, ἂν καὶ ἔπαυσε πλέον νὰ μεταχειρίζεται τὰ ἰατρικά του, ἐν τούτοις τὸν
ἐπλήρωνε τακτικὰ καὶ ἀγογγύστως. Τοῦτο μὲν, διὰ νὰ μὴ τὸν δυσαρεστήσῃ, τοῦτο δέ, διότι
πολὺ συχνὰ διϊσχυρίζετο παρηγορῶν αὐτήν, ὅτι ἡ πορεία τῆς ἀσθενείας εἶναι καλή, καὶ
ἀκριβῶς τοιαύτη, ὁποίαν ἐδικαιοῦτο νὰ τὴν περιμένῃ ἡ ἐπιστήμη ἀπὸ τὰς συνταγάς του.
Τὸ τελευταῖον τοῦτο ἦτο δυστυχῶς λίαν ἀληθές. Ἡ κατάστασις τῆς Ἀννιῶς ἔβαινεν ἀργὰ μὲν
καὶ ἀπαρατηρήτως, ἀλλ” ὁλονὲν ἐπὶ τὰ χείρῳ. Καὶ ἡ παράτασις αὕτη τῆς ἀορίστου καχεξίας
ἔκαμνε τὴν μητέρα μας ἄλλην ἐξ ἄλλης.
Πᾶσα νόσος, ἄγνωστος εἰς τὸν λαόν, διὰ νὰ θεωρηθῇ ὡς φυσικὸ πάθος, πρέπει, ἤ νὰ
ὑποχωρήσῃ εἰς τὰς στοιχειώδεις ἰατρικὰς τοῦ τόπου γνώσεις, ἤ νὰ ἐπιφέρῃ ἐντὸς ὁλίγου τὸν
θάνατον. Εὐθὺς ὡς παραταθῇ καὶ χρονίσῃ, ἀποδίδεται εἰς ὑπερφυσικὰς αἰτίας, καὶ
χαρακτηρίζεται ὡς ἐξωτικόν.
Ὁ ἀσθενὴς ἐκάθησεν εἰς ἄσχημον τόπον. Ἐπέρασε νύκτα τὸν ποταμόν, καθ” ἥν στιγμὴν αἱ
Νηρηῗδες ἐτέλουν ἀόρατοι τὰ ὄργιά των. Ἐδιασκέλισε μαῦρον γάτον, ὁ ὁποῖος ἦτο κυρίως ὁ
ἔξω ἀπὸ ἐδῶ μεταμορφωμένος.
Ἡ μήτηρ μου ἦτο μᾶλλον εὐλαβὴς παρὰ δεισιδαίμων. Κατ” ἀρχὰς ἀπετροπιάζετο τὰς τοιαῦτας
διαγνώσεις, καὶ ἠρνεῖτο νὰ ἐφαρμόσῃ τὰς προτεινομένας γοητείας, φοβουμένη μὴ ἁμαρτήσῃ.
Ἄλλως τε ὁ ἱερεὺς ἀνέγνωσεν ἤδη ἐπὶ τῆς ἀσθενοῦς τοὺς ἐξορκισμοὺς τοῦ κακοὺ, διὰ πᾶν
ἐνδεχόμενον. Ἀλλὰ μετ” ὁλίγον μετέβαλε γνώμην.
Ἡ κατάστασις τῆς ἀσθενοὺς ἐδεινοῦτο. Ἡ μητρικὴ στοργὴ ἐνίκησεν τὸν φόβον τῆς ἁμαρτίας.
Ἡ θρησκεία ἔπρεπε νὰ συμβιβασθῇ μὲ τὴν δεισιδαιμονίαν.
Πλησίον εἰς τὸν σταυρὸν, ἐπὶ τοῦ στήθους τῆς Ἀννιῶς, ἐκρέμασεν ἐν χαμαγλί, μὲ
μυστηριώδεις ἀραβικὰς λέξεις.
Τα ἀγιάσματα διεδέχθησαν αἱ γοητείαι, καὶ μετὰ τὰ εὐχολόγια τῶν ιἐρέων ἦλθον τὰ
σαλαβάτια τῶν μαγισσῶν.
Ἀλλ” ὅλα παρήρχοντο εἰς μάτην.
Τὸ παιδίον ἐχειροτέρευεν ἀδιακόπως, καὶ ἡ μήτηρ μας ἐγίνετο ὁλονὲν ἀγνώριστος. Ἐνόμιζες,
ὅτι ἐλησμόνησε πῶς εἴχε καὶ ἄλλα τέκνα.
Ποῖος μᾶς ἔτρεφε, ποῖος μᾶς ἔπλυνε, ποῖος μᾶς ἐμβάλωνεν ἡμᾶς τὰ ἀγόρια, οὔτε ἤθελε κἄν
νὰ τὸ γνωρίζῃ.
Μία Σοφηδιώτισσα γραία, πρὸ πολλῶν ἤδη ἐτῶν παρασιτοῦσα ἐν τῷ οἴκῳ μας, ἐφρόντιζε περὶ
ἡμῶν, ἐφ” ὅσον τῆς τὸ ἐπέτρεπεν ἡ μαθουσάλειος αὐτῆς ἡλικία.
Τὴν μητέρα μας δὲν τὴν ἐβλέπομεν ἐνίοτε ὁλοκλήρους ἡμέρας.
Πότε ἐπήγαινε νὰ δέσῃ μίαν λωρίδα ἀπὸ τὸ φόρεμα τῆς Ἀννιῶς ἐπὶ θαυματουργοῦ τινὸς
τόπου, μὲ τὴν ἐλπίδα, ὅτι θὰ δεθῇ καὶ τὸ κακὸν μακρὰν τῆς πασχούσης, πότε μετέβαινεν εἰς
τὰς πλησιοχώρους ἐκκλησίας, τῶν ὁποίων κατὰ τύχην ἐτελείτο ἡ μνήμη, κομίζουσα λαμπάδα
κιτρίνου κηροὺ, χυμένην ἰδίοις αὐτῆς χερσὶ, καὶ ἴσην ἀκριβῶς πρὸς τῆς ἀσθενοὺς τὸ
ἀνάστημα. Πλὴν ὅλα, ὅλα ταύτα ἀπέβαινον ἀνωφελῆ. Ἡ ἀσθένεια τῆς πτωχὴς μας ἀδελφῆς
ἦτον ἀνίατος.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ 2

Ἦτο καθ” ἣν ἐποχὴν ἡ μήτηρ μας εἰργάζετο διὰ νὰ θρέψῃ τὴν πρώτην μας θετὴν ἀδελφὴν
καθὼς καὶ ἡμᾶς. Ἐγὼ τὴν συνώδευον κατὰ τὰς διακοπὰς τῶν μαθημάτων, παίζων παρ” αὐτῇ,
ἐνῶ ἐκείνη ἔσκαπτεν ἢ ἐξεβοτάνιζεν. Μίαν ἡμέραν διακόψαντες τὴν ἐργασίαν ἐπεστρέφομεν
ἀπὸ τοὺς ἀγροὺς φεύγοντες τὸν ἀφόρητον καύσωνα, ὑφ” οὗ ὁλίγον ἔλειψε νὰ λιποθυμήσῃ ἡ
μήτηρ μου. Καθ” ὁδὸν κατελήφθημεν ὑπὸ ραγδαιοτάτης βροχῆς, ἐξ ἐκείνων, αἵτινες
συμβαίνουσι παρ” ἡμῖν συνήθως, μετὰ προηγηθείσαν ὑπερβολικὴν ζέστην ἢ λαύραν, καθὼς
τὴν ὀνομάζουν οἱ συντοπίται μου. Δὲν ἤμεθα πλέον πολὺ μακρὰν τοῦ χωρίου, ἀλλ” ἔπρεπε νὰ
διαβῶμεν ἕνα χείμαρρον, ὅστις πλημμυρήσας ἐκατέβαινεν ὁρμητικώτατος. Ἡ μήτηρ μου
ἠθέλησε νὰ μὲ σηκώσῃ εἰς τὸν ὦμον της. Ἀλλ” ἐγὼ ἀπεποιήθην.
- Εἶσαι ἀδύνατη ἀπὸ τὴ λιποθυμία, τῇ εἶπον. Θὰ μὲ ρίψῃς μὲσ” στὸν ποταμό.
Καὶ ἐσήκωσα τὰ φορέματά μου καὶ εἰσῆλθον δρομαῖος εἰς τὸ ρεῦμα, πρὶν ἐκείνη προφθάσῃ νὰ
μὲ κρατήσῃ. Εἶχον ἐμπιστευθῇ εἰς τὰς δυνάμεις μου πλέον ἢ ὅτι ἔπρεπε. Διότι πρὶν σκεφθῶ νὰ
ὑποχωρήσω, τὰ γόνατά μου ἐλύγισαν, οἱ πόδες μου ἔχασαν τὸ στήριγμα των, καὶ, ἀνατραπείς,
παρεσύρθην ὑπὸ τοῦ χειμάρρου ὡς κέλυφος καρύου.
Μία σπαρακτικὴ κραυγὴ φρίκης εἶναι πᾶν ὅ,τι ἐνθυμοῦμαι ἐκ τῶν μετὰ ταῦτα. Ἦτον ἡ φωνὴ
τῆς μητρός μου, ἥτις ἐρρίφθη εἰς τὰ ρεύματα διὰ νὰ μὲ σώσῃ.

Πῶς δὲν ἔγεινα αἰτία νὰ πνιγῇ καὶ ἐκείνη μετ” ἐμοῦ, εἶναι θαύμα. Διότι ὁ χείμαρρος ἐκεῖνος
ἔχει κακὴν φήμην παρ” ἡμῖν. Καὶ ὅταν λέγουν περί τινος “τὸν ἐπῆρε τὸ ποτάμι”, ἐννοοῦν ὅτι
ἐπνίγη εἰς αὐτὸν τοῦτον τὸν χείμαρρον.
Καὶ ὅμως ἡ μήτηρ λιγόθυμος καθὼς ἦτο, κατάκοπος, βεβαρημένη ἀπὸ ἐπαρχιακὰ φορέματα,
ἰκανὰ νὰ πνίξουν καὶ τὸν δεξιώτερον κολυμβητήν, δὲν ἐδίστασε νὰ ἐκθέσῃ τὴν ζωὴν αὐτῆς εἰς
κίνδυνον. Ἐπρόκειτο νὰ μὲ σώσῃ, καὶ ἂς ἤμην ἐκεῖνο της τὸ τέκνον, τὸ ὁποῖον προσέφερεν
ἄλλοτε εἰς τὸν θεὸν ὡς ἀντάλλαγμα ἀντὶ τῆς θυγατρός της.
Ὅταν ἔφθασεν εἰς τὸν οἶκον καὶ μὲ ἀπέθεσε χαμαὶ ἀπὸ τὸν ὦμον της, ἤμην ἀκόμη
παραζαλισμένος. Διὰ τοῦτο, ἀντὶ νὰ αἰτιαθῶ τὴν ἀπρονοησίαν μου διὰ τὸ συμβάν, ἀπέδωκα
αὐτὸ εἰς τὰς ἐργασίας τῆς μητρός μου.
- Μή δουλεύεις πιά, μάνα, τῇ εἶπον, ἐνῷ ἐκείνη μ” ἐνέδυε στεγνὰ φορέματα.
- Ἀμ” ποιός θὰ μᾶς θρέψῃ, παιδί μου, “σὰν δὲν δουλεύω ἐγώ; -Ἠρώτησεν ἐκείνη στενάξασα.
- Ἐγώ, μάνα! ἐγώ! – τῇ ἀπήντησα τότε μετὰ παιδικοῦ στόμφου.
- Καὶ τὸ ψυχοπαίδι μας;
- Κ” ἐκεῖνο ἐγώ!
Ἡ μήτηρ ἐμειδίασεν ἀκουσίως, διὰ τὴν ἐπιβλητικὴν στάσιν, ἣν ἔλαβον προφέρων τὴν
διαβεβαίωσιν ταύτην. Ἔπειτα διέκοψε τὴν ὁμιλίαν ἐπειποῦσα•
- Ἄμ” θρέψε δὰ πρῶτα τὸν ἑαυτό σου καὶ ὕστερα βλέπουμε.

Β. Ερωτήσεις

1. Το αφηγηματικό υλικό του Βιζυηνού, μεταξύ άλλων, αντλεί στοιχεία από τις παραδόσεις
και τα βιώματα της λαϊκής ζωής της ιδιαίτερης πατρίδας του. Να αναφερθούν πέντε στοιχεία
που επιβεβαιώνουν την άποψη αυτή στα δοθέντα αποσπάσματα.

(Μονάδες 15)

2. α) «Η καθαρεύουσα του Βιζυηνού ανοίγει τον δρόμο στη δημοτική, όχι μόνον γιατί οι ήρωες
μιλούν στη δημοτική, αλλά κυρίως γιατί ο ίδιος ο συγγραφέας διακατέχεται από το λαϊκό
αίσθημα» (Κώστας Μπαλάσκας). Να επαληθεύσετε το παραπάνω σχόλιο σχετικά με τη
γλώσσα του διηγήματος παραπέμποντας σε συγκεκριμένα χωρία των δύο αποσπασμάτων.

(Μονάδες 10)

β) Διαβάστε προσεχτικά το δεύτερο απόσπασμα του διηγήματος και αναφερθείτε στα
χαρακτηριστικά του αφηγητή και στον αφηγηματικό χρόνο;

(Μονάδες 10)
3. α) «Μη δουλεύης πια μάνα τῇ εἶπον ἐνω ἐκείνη μ’ ἐνέδυε στεγνά φορέματα……. Κ’ ἐκεῖνο
ἐγώ!». Σχολιάστε το συγκεκριμένο χωρίο.

(Μονάδες 10)

β) Ο Βιζυηνός έχει χαρακτηρισθεί ως ψυχογράφος. Για ποιο λόγο; Να αναφέρετε και να
σχολιάσετε ένα χωρίο από τα δοθέντα αποσπάσματα που παρουσιάζεται αυτό το
χαρακτηριστικό του έργου του.

(Μονάδες 15)

4. α) Να αναφερθούν τα μυθιστορηματικά στοιχεία και τα στοιχεία θεατρικότητας που
παρουσιάζονται στα δύο αποσπάσματα του διηγήματος.

(Μονάδες 10)

β) «Ἐν τούτοις ἠ ἀσθένεια της Αννιώς ὁλονέν ἐδεινοῦτο» Σχολιάστε τη λειτουργία της
συγκεκριμένης φράσης στο πρώτο απόσπασμα.

(Μονάδες 10)

5. Να συγκρίνετε το παρακάτω χωρίο από το διήγημα «Η Μαυρομαντηλού» του Αλέξανδρου
Παπαδιαμάντη με το δεύτερο απόσπασμα του διηγήματος του Βιζυηνού ως προς το
περιεχόμενο.

(Μονάδες 20)

[…] Ἐκεί, καθώς ἐπέμενε να ἐκτελῇ του μίμους του ὁ μικρός, ἀδιαφορῶν προς τας κραυγάς
τῆς μητρός του, κύπτων ὀλίγον βαθύτερον, ὀλισθαίνει, ἐκβάλλει πεπνιγμένην κραυγήν και
πίπτει μετά πλαταγιασμοῦ εἰς την θἀλασσαν.
Το κύμα θα εἶχε βάθος πλέον ἤ διπλοῦν ἀναστήματος ἀνδρός. Βυθίζεται εἰς τον πόντον και
πάλιν ἀνέρχεται είς την ἐπιφάνειαν, και ἀσπαίρει και παραδέρνει και ἔπειτα βυθἰζεται ἐκ
δευτέρου.
Ἡ γυνή μίαν ἄφηκε σπαρακτικήν, διάτορον κραυγήν και περίτρομος, καθώς ἐκράτει τον
κόπανόν της, ἐπιβαίνει εἰς το κῦμα. Φθάνει μέχρι τῆς ὀσφύος, ἔπειτα μέχρι του στέρνου και με
τον κόπανον ἀγωνιᾶ να φθάσῃ το παιδίον, πνιγόμενον ἤδη. Ἀλλ’ ὡς ἦτο ἑπόμενον, διά τῆς
δίνης, ἥν ἐσχημάτιζεν ὁ κόπανος είς το κῦμα ἀπεμάκρυνε μᾶλλον το ἀγωνιόν σῶμα παρά το
προσήγγιζεν είς την χεῖρα τῆς μητρός. Αὕτη ἔκραξε και πάλιν βοήθειαν, άλλά την στιγμήν
ἐκείνη οὐδείς τῶν ἐπιστρεφόντων εἰς το χωρίον χωρικῶν εὑρίσκετο ἐκεί πλησίον. Ὅλοι εἶχον
προπορευθεί πλείονα των χιλίων βημάτων.
Πλησιέστερος όμως των άλλων ήτο ο Γιαννιός, όστις είδε και ήκουσε, και με τέσσαρας
εκτάκτου ορμής κωπηλασίας, έδωκε τοιούτον απίστευτον δρόμον εις την υπόσαθρον αλιάδα
του, ώστε έφθασεν ήδη εις το μέρος όπου είχε βυθισθεί το παιδάριον. Τούτον ιδούσα η γυνή
ήρχισε να συλλαμβάνει μικράν ελπίδα.

Διαβάστε τις απαντήσεις στα θέματα, SOS για τη Λογοτεχνία Κατεύθυνσης στις Πανελλήνιες 2014:

Απαντήσεις

1. Αναφέρουμε ενδεικτικά:
1) Η υποβαθμισμένη θέση της γυναίκας ( «Ἀφ” ὅτου ἀπέθανεν ὁ πατήρ μας, δεν εἶχεν ἐξέλθει
τῆς οἰκίας. Διότι ἐχήρευσε πολύ νέα καί ἐντρέπετο νά καμει χρήσιν τῆς ελευθερίας, ἥτις, και
ἐν αὕτη τῇ Τουρκίᾳ, ἰδιάζει εἰς πάσαν πολύτεκνον μητέρα»). 2) Η πίστη στη θεραπευτική
ιδιότητα βοτάνων που πουλούσαν απλοί άνθρωποι («Κάπου μια γραία κρύπτει βότανα
θαυμασίας ἰατρικῆς δυνάμεως, -ἔσπευδε να τα ἐξαγοράσῃ»), 3) Η πίστη στις ιατρικές γνώσεις
ανθρώπων , οι οποίοι δεν είχαν σπουδάσει την ιατρική επιστήμη («ὁ χονδρός τῆς συνοικίας
κουρεύς, αὐτός μας ἐπεσκέπτετο αὐτόκλητος και δικαιωματικός. Ἦτον ὁ μόνος ἐπίσημος
ἰατρός ἐν τῇ περιφερεἰᾳ μας»). 4) Η ερμηνεία, που δίδεται, για τα αίτια των διαφόρων
ασθενειών («Πᾶσα νὀσος, ἄγνωστος εἰς τόν λαὀν, διά να θεωρηθῃ ὡς φυσικό πάθος, πρέπει, ή
να ὑποχωρήση εἰς τας στοιχειώδεις ἱατρικάς του τόπου γνώσεις, ή να ἐπιφέρῃ ἐντός ὀλίγου
τόν θάνατον. Ευθύς ὡς παραταθῃ και χρονίσῃ, ἀποδίδεται εἰς ὑπερφυσικας αἰτίας, και
χαρακτηρίζεται ὡς ἐξωτικόν») 5) Ανάβοντας μια λαμπάδα σε μια εκκλησία είναι πιθανό να
θεραπευθεί ο ασθενής («κομίζουσα λαμπάδα κιτρίνου κηροὺ»).

2. α) Ο αφηγητής χρησιμοποιεί την καθαρεύουσα στην αφήγηση (ενδεικτικά παραδείγματα:
«Το παιδίον ἐχειροτέρευεν ἀδιακόπως», «ἐπὶ θαυματουργοῦ τινὸς τόπου», «Εἶχον ἐμπιστευθη
εις τας δυνάμεις μου πλέον ἤ ὅ,τι ἔπρεπε», «Και ὅμως ἡ μήτηρ μου λιγόθυμος καθώς ἦτο»
κ.α.). Μάλιστα όταν σε άλλο απόσπασμα αφηγηθεί γεγονότα της ώριμης ηλικίας του, αυτή
θα είναι πιο επεξεργασμένη σε σχέση με τα δύο δοθέντα χωρία («Καὶ φαίνεται, ὅτι δὲν
ἐψεύδετο.», «Τὸ τελευταῖον τοῦτο ἦτο δυστυχῶς λίαν ἀληθές. Ἡ κατάστασις τῆς Ἀννιῶς
ἔβαινεν ἀργὰ μὲν καὶ ἀπαρατηρήτως, ἀλλ” ὁλονὲν ἐπὶ τὰ χείρῳ.»). Δε θα ήταν όμως
ρεαλιστικό να κάνει χρήση της λόγιας γλώσσας στους διαλόγους. Για τον λόγο αυτό
μεταχειρίζεται σε αυτούς την καθημερινή δημοτική γλώσσα. Άλλωστε, αν και μορφωμένος,
δεν παύει να αισθάνεται λαϊκός άνθρωπος (ενδεικτικά παραδείγματα: «Μη δουλεύης πια
μάνα», «Ἀμ’ ποιος θα μας θρέφῃ παιδί μου», «Ἐγώ μάνα !»). Μάλιστα υπάρχουν και
ιδιωματισμοί της Θράκης.

β) Ως προς τον αφηγητή πρέπει να πούμε πως αυτός είναι ο ώριμος Γιωργής που κάνει μια
αναδρομή στην παιδική και κατόπιν ενήλικη ζωή του. Αφηγείται σε α΄ πρόσωπο,
δραματοποιημένος αφηγητής, («Μίαν ἡμέραν διακόψαντες την ἐργασίαν ἐπεστρέφομεν»,
«Εἶχον ἐμπιστευθη εις τας δυνάμεις μου πλέον ἤ ὅ,τι ἔπρεπε» κ.α.). Υπάρχει διάσταση
ανάμεσα στην παιδική συνείδηση, που βιώνει τα γεγονότα και στον ώριμο αφηγητή που τα
αφηγείται («Καὶ φαίνεται, ὅτι δὲν ἐψεύδετο.», «Τὸ τελευταῖον τοῦτο ἦτο δυστυχῶς λίαν
ἀληθές. Ἡ κατάστασις τῆς Ἀννιῶς ἔβαινεν ἀργὰ μὲν καὶ ἀπαρατηρήτως, ἀλλ” ὁλονὲν ἐπὶ τὰ
χείρῳ.»). Σε κάθε περίπτωση η εστίαση παραμένει εσωτερική.
Σχετικά με τον αφηγηματικό χρόνο θα πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν πως του αποσπάσματος
αυτού προηγήθηκε αφήγηση γεγονότων μεταγενέστερων από τη διάσωση στο ποτάμι
(θάνατος Αννιώς, πρώτη υιοθεσία, διάθεση για δεύτερη υιοθεσία και άρνηση εκ μέρους των
άλλων γιων, αναφορά στην υπόσχεση του Γιωργή). Άρα πρόκειται για αναδρομή. Η σημασία
της είναι πολύ μεγάλη για την εξέλιξη της ιστορίας. Θα μας βοηθήσει να δούμε με ποιο τρόπο
ανακτήθηκε η εμπιστοσύνη του Γιωργή προς τη μητέρα του.

3. α) Ο Γιωργής στο παρελθόν είχε αισθανθεί πως η μητέρα του δεν τον αγαπά. Γι’ αυτό και
προσευχήθηκε εκείνη (σύμφωνα με την άποψη του παιδιού) προς τον Θεό να πεθάνει αυτός
αντί της Αννιώς. Το περιστατικό όμως στο ποτάμι αλλάζει την οπτική του για τη μητέρα του
και τη συμπεριφορά της (βλ. μεροληψία υπέρ της άρρωστης Αννιώς, υιοθεσία κόρης). Η
μητέρα του διακινδυνεύει την ίδια της τη ζωή, για να τον σώσει. Ρίχνεται στον ορμητικό
χείμαρρο, αν και ταλαιπωρημένη από την κούραση και τα βαριά επαρχιακά φορέματά της.
Κραυγάζει από την αγωνία βλέποντας το παιδί να απειλείται με πνιγμό. Όλα αυτά
αποκαθιστούν τον ενοχοποιημένο ψυχισμό του παιδιού («Ἐπρόκειτο νὰ μὲ σώσῃ, καὶ ἂς ἤμην
ἐκεῖνο της τὸ τέκνον, τὸ ὁποῖον προσέφερεν ἄλλοτε εἰς τὸν θεὸν ὡς ἀντάλλαγμα ἀντὶ τῆς
θυγατρός της») και τον ωθούν να δώσει αυτή την υπόσχεση προς τη μητέρα. Υπόσχεση
αφελής βεβαίως, αν την εκτιμήσουμε απλώς από τη σκοπιά ενός ώριμου ατόμου. Αν λάβουμε
όμως υπ’ όψιν τους φόβους που ένιωθε το μικρό αγόρι, γίνεται κατανοητή.

β) Ο Βιζυηνός δεν περιορίζεται στη ρηχή αναπαράσταση των ηθών και των παραδόσεων της
πατρίδας του και της εποχής του. Επιδιώκει να μας παρουσιάσει και τα κίνητρα των πράξεων
των προσώπων, επηρεασμένος από τις γνώσεις του πάνω στον ψυχολογικό τομέα που είχε
αποκτήσει στη Γερμανία. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι ότι δεν αναφέρει απλώς πως η μητέρα
του απέφευγε να βγαίνει από το σπίτι μετά τον θάνατο του συζύγου («Αφ” ὅτου ἀπέθανεν ὁ
πατήρ μας, δεν εἶχεν ἐξέλθει τῆς οἰκίας»). Τονίζει πως η θέση της γυναίκας εκείνη την
περίοδο ήταν υποβαθμισμένη. Δεν έπρεπε να κάνει δημόσιες εμφανίσεις δίχως τον σύζυγό
της. Φοβόταν επομένως μην σχολιασθεί άσχημα μια έξοδός της από τον χώρο του σπιτιού
(«Διότι ἐχήρευσε πολύ νέα και ἐντρέπετο να καμῃ χρήσιν της ἐλευθερίας…»). Ομοίως, και οι
αντιδράσεις της μητέρας εξαιτίας της επιδείνωσης της ασθένειας της Αννιώς («Κατ” ἀρχὰς
ἀπετροπιάζετο τὰς τοιαῦτας διαγνώσεις, καὶ ἠρνεῖτο νὰ ἐφαρμόσῃ τὰς προτεινομένας
γοητείας, φοβουμένη μὴ ἁμαρτήσῃ») και η άμεση αντίδρασή της όταν το μικρό παιδί πνίγεται
στο ποτάμι («Μία σπαρακτικὴ κραυγὴ φρίκης εἶναι πᾶν ὅ,τι ἐνθυμοῦμαι ἐκ τῶν μετὰ ταῦτα.
Ἦτον ἡ φωνὴ τῆς μητρός μου, ἥτις ἐρρίφθη εἰς τὰ ρεύματα διὰ νὰ μὲ σώσῃ.»)

4. α) ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΙΚΑ: 1) Έχουμε περισσότερα του ενός επεισόδια (για παράδειγμα
αυτό στο ποτάμι και αυτό με τον κουρέα) 2) Περισσότερα του ενός πρωταγωνιστικά πρόσωπα
(μητέρα, Γιωργής) 3) Ως προς τον χρόνο, παρατηρούμε πως η ιστορία παρουσιάζεται να
εξελίσσεται και να καλύπτει διάφορες χρονικές στιγμές (περίοδος ασθένειας της Αννιώς και
μεταγενέστερα η περίοδος κατά την οποία η Αννιώ έχει πεθάνει και η μητέρα εργάζεται
σκληρά).
Επειδή η εκφώνηση ζητά τα στοιχεία που παρατηρούνται μόνο στα δύο δοθέντα χωρία δεν
αναφέρουμε την έκταση και τους ολοκληρωμένους χαρακτήρες. Σε τόσο μικρά χωρία δεν
μπορούμε να μιλήσουμε για μεγάλη έκταση κειμένου και παρουσίαση όλων των πτυχών της
κάθε προσωπικότητας.

ΘΕΑΤΡΙΚΟΤΗΤΑ: 1) Σκηνική μέθοδος στο δεύτερο απόσπασμα 2) Οι διάλογοι στο ίδιο
απόσπασμα 3) Εναλλαγή προσώπων (μητέρα, κουρέας, Γιωργής), επεισοδίων (κουρέας,
ποτάμι) 4) Εναλλαγή χώρων (αυλή σπιτιού, μακρινοί τόποι όπου έδενε η μητέρα κομμάτια
από το φόρεμα της κόρης, ποτάμι) 5) Ύπαρξη πρωταγωνιστών (Γιωργής, μητέρα) και
δευτεραγωνιστών (κουρέας).

β) Το βασικό αφηγηματικό μοτίβο της ενότητας αυτής είναι η τετραπλή επανάληψη της
συγκεκριμένη φράσης που δηλώνει την ασθένεια της Αννιώς και την επιδείνωσή της.
Η επανάληψη αυτής της φράσης δημιουργεί στην πρώτη ενότητα τέσσερις υπο-ενότητες που
έχουν την ίδια δομή α) εισαγωγή: φράση που δηλώνει την επιδείνωση της ασθένειας της
άρρωστης κόρης και την απογοήτευση της μάνας, β) ο αφηγητής αναφέρει μέσα θεραπείας
που χρησιμοποιεί η μητέρα και γ) κατακλείδα της κάθε υπο-ενότητας είναι μία φράση που
υποδηλώνει την αναποτελεσματικότητα των μέσων θεραπείας.
Η επανάληψη αυτής της φράσης και οι τέσσερις υπο-ενότητες: 1) Δείχνουν ότι η ασθένεια
επιδεινώνεται συνεχώς και παράλληλα φανερώνει ποιες προσπάθειες κάνει κάθε φορά η
μητέρα για να σώσει την κόρη της. Οι προσπάθειες είναι όλες αποτυχημένες (αρχικά
αγοράζει βότανα και ρωτά τους περίεργους διαβάτες, ύστερα καταφεύγει στους εξορκισμούς
του ιερέα, μετά συμβιβάζει τη θρησκεία με τη δεισιδαιμονία, τέλος αφήνει σχεδόν
απροστάτευτα τα παιδιά της πηγαίνοντας σε τόπους μακρινούς, όπου ανάβει λαμπάδες σε
εκκλησίες ή δένει λωρίδες από τα φορέματα της ασθενούς). 2) Προκαλούν συγκίνηση στον
αναγνώστη που βλέπει το κορίτσι να μη θεραπεύεται και 3) Δίνουν ενότητα και συνοχή στο
διήγημα.

5. ΟΜΟΙΟΤΗΤΕΣ
1) Ένα μικρό αγόρι κινδυνεύει με πνιγμό.
2) Οι μητέρες και των δύο προσπαθούν με αυταπάρνηση να τα σώσουν.
3) Ακούγεται μια σπαρακτική κραυγή και από τις δύο μητέρες.
4) Οι μητέρες και στα δύο προσπάθησαν να αποτρέψουν τα παιδιά τους από την είσοδό
τους στο ποτάμι και στη θάλασσα.

ΔΙΑΦΟΡΕΣ
1) Στο απόσπασμα από το «Αμάρτημα της μητρός μου» το αγόρι επιδιώκει να διαβεί ένα
χείμαρρο. Στο κείμενο του Παπαδιαμάντη το αγόρι παίζοντας γλιστρά και πέφτει στα βαθιά
νερά θάλασσας.
2) Στο «Αμάρτημα της μητρός μου» η μητέρα δε ζητά βοήθεια από κάποιον και σώζει το
παιδί μόνη της. Στη «Μαυρομαντηλού» προσπαθεί αποτυχημένα να καλέσει σε βοήθεια
άλλους χωρικούς, οι οποίοι όμως δεν ακούν, διότι έχουν απομακρυνθεί. Μόνο ο Γιαννιός
επιχειρεί να βοηθήσει το παιδί που πνίγεται.
3) Στο παράλληλο κείμενο δεν αποσαφηνίζεται η έκβαση της προσπάθειας του Γιαννιού.

Διαβάστε όλα τα θέματα-απαντήσεις των Πανελληνίων 2014 και πιο συγκεκριμένα:

Διαβάστε όλα τα θέματα-απαντήσεις των Πανελληνίων 2014 και πιο συγκεκριμένα:

Θέματα-Απαντήσεις Νεοελληνική Γλώσσα-Έκθεση Πανελλήνιες 2014
Eκτιμήσεις Νεοελληνική Γλώσσα-Έκθεση Πανελλήνιες 2014
Εκτιμήσεις Μαθηματικά Κατεύθυνσης Πανελλήνιες 2014
Εκτιμήσεις Αρχαία Κατεύθυνσης Πανελλήνιες 2014
Θέματα-Απαντήσεις Βιολογία Γενικής Παιδείας Πανελλήνιες 2014
Θέματα-Απαντήσεις Μαθηματικά-Στοιχεία Στατιστικής Πανελλήνιες 2014.
Θέματα-Απαντήσεις Φυσική Γενικής Παιδείας Πανελλήνιες 2014
Θέματα-Απαντήσεις Ιστορία Γενικής Παιδείας Πανελλήνιες 2014
Εκτιμήσεις Βιολογία- Μαθηματικά Γενικής Παιδείας Πανελλήνιες 2014
Θέματα-Απαντήσεις Αρχαία Θεωρητικής Κατεύθυνσης στις Πανελλήνιες 2014

Πηγή: http://www.fimes.gr