Μικρή περιήγηση στο πανέμορφο νησί της Τήνου

Η Τήνος είναι ένα νησί με δύο πρόσωπα, η πρώτη εικόνα το λιμάνι, όπου τα πλήθη των προσκυνητών στην Παναγία έχουν αλλοιώσει την παραδοσιακή του όψη.
Δεύτερη εικόνα τα εκπληκτικά χωριά,

όπου διατηρείται αναλλοίωτη η κυκλαδίτικη αρχιτεκτονική, με πρώτο τον Πύργο των καλλιτεχνών και των «πελεκάνων» του μαρμάρου, τη μονή Κεχροβουνίου, τους μοναδικούς περιστερώνες και τις θαυμάσεις παραλίες, οι οποίες ευτυχώς δεν έχουν ακόμα «αξιοποιηθεί».

Η Τήνος είναι το τρίτο σε μέγεθος νησί των Κυκλάδων μετά τη Νάξο και την Άνδρο και βρίσκεται ανατολικά από την τελευταία και δυτικά από τη Μύκονο, σε μικρή απόσταση. Τα πλοία ξεκινούν συνήθως από τη Ραφήνα και κάνουν το δρομολόγιο Άνδρο-Τήνο-Μύκονο. Είναι σχετικά ορεινό νησί και έχει δύο κυρίως βουνά, το Ξώμπουργο, στο κέντρο, και τον Τσικνιά στα ανατολικά, που είναι ο ψηλότερος (υψος 720 μ.).

Οι κάτοικοι της Τήνου, για να συγκρατήσουν το έδαφος ώστε να μην υφίσταται μεγάλη διάβρωση, έχουν φτιάξει στις πλαγιές των βουνών τις λεγόμενες πεζούλες. Πρόκειται για μικρά χωράφια τα οποία καλλιεργούσαν και τα προστάτευαν με τοιχία από ξερολιθιά για να συγκρατούν το χώμα. Σήμερα στο νησί παράγονται δημητριακά, εσπεριδοειδή, φρούτα κ.ά„ καθώς και λάδι, κρασί και ρακή.

Οι κάτοικοι εκτρέφουν αγελάδες, χοίρους, κουνέλια, κότες, περιστέρια. Αρκετά ανεπτυγμένη θεωρείται η περιστεροτροφία. Υπάρχουν μερικές χιλιάδες βοοειδή, χοίροι και αιγοπρόβατα. Ένα από τα φημισμένα προϊόντα είναι η Τηνιακή γραβιέρα.Ένα ακόμη γνωστό προϊόν της Τήνου είναι το μέλι της. Παλαιότερα είχαν και μεταξοσκωληκοτροφία.

Συνήθως οι επισκέπτες που πάνε στο νησί για την Παναγία φεύγουν την ίδια μέρα, καθώς η κοντινή απόσταση από τη Ραφήνα και τα συχνά δρομολόγια επιτρέπουν μια πολύωρη παραμονή στο λιμάνι όπου βρίσκεται και η εκκλησία. Παρ' όλα αυτά, το νησί διαθέτει ό,τι χρειάζεται ο επισκέπτης για πολυήμερη παραμονή. Ο ναός της Ευαγγελίστριας είναι ένα εντυπωσιακό, επιβλητικό οικοδόμημα, φτιαγμένο όλο από λευκό μάρμαρο, του οποίου το προαύλιο, σε ένα μεγάλο μέρος του, είναι στρωμένο περίτεχνα με βότσαλο. Ιδρύθηκε το 1823 στο σημείο όπου βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας, η οποία θεωρείται έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Ο προσκυνητής μπαίνοντας στον κυρίως ναό βλέπει αριστερά την εικόνα της Παναγίας γεμάτη από χρυσό και πολύτιμα πετράδια. Άλλωστε, όλος ο ναός είναι γεμάτος από αφιερώματα πιστών. Κάτω από το ναό, που είναι αφιερωμένος στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, βρίσκεται η εκκλησία της Ευρέσεως, αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή. Χτίστηκε πάνω στα θεμέλια παλαιότερης εκκλησίας, των πρώτων χριστιανικών χρόνων που ήταν αφιερωμένη στον άγιο Ιωάννη και είχε καταστραφεί από πειρατική επιδρομή.

Στην πόλη της Τήνου, εκτός από την Παναγία, αξίζει να επισκεφθείτε το Αρχαιολογικό Μουσείο, που βρίσκεται στο χώρο του Πανελληνίου Ιερού Ιδρύματος Ευαγγελιστρίας Τήνου. Επίσης, θα πρέπει να επισκεφθείτε τη Γλυπτοθήκη και Πινακοθήκη Τηνίων Καλλιτεχνών, η οποία βρίσκεται επίσης στον ίδιο χώρο. Διαθέτει συλλογή από έργα των Κωνσταντίνου Παρθένη, Δημητρίου Φιλιππότη, Νικηφόρου και Νικολάου Λύτρα, Γεωργίου Ιακωβίδη, Νικολάου Γύζη, Λαζάρου Σώχου, αδελφών Βιτάλη κ,ά.

Ένα από τα χωριά που θα πρέπει οπωσδήποτε να επισκεφθείτε είναι ο Πύργος, ο οποίος βρίσκεται στο δυτικό μέρος του νησιού. Το χωριό αυτό έχει μεγάλη καλλιτεχνική παράδοση καθώς εκεί έχουν γεννηθεί μεγάλοι ζωγράφοι και γλύπτες, όπως ο Γιαννουλης Χαλεπάς, το σπίτι του οποίου έχει μετατραπεί σε μουσείο, ο Δημήτρης Φιλιππότης, ο ζωγράφος Νικηφόρος Λύτρας, ο οποίος γεννήθηκε το 1832, ο επίσης ζωγράφος Νικόλαος Γύζης, που γεννήθηκε το 1842 στο Σκλαβοχώρι της Τήνου και πολλοί άλλοι παλιοί αλλά και σύγχρονοι, όπως ο Γιάννης Γαίτης και ο Γιώργης Βαρλάμος που μεγάλωσε στην Τήνο, πατρίδα και της μητέρας του. Στον Πύργο λειτουργεί σχολή γλυπτικής που συντελεί στο να μη χαθεί η μεγάλη παράδοση των μαρμαρονλυπτών.

Στο Εξώμβουργο ή Ξώμπουργο, όπως το αποκαλούν, βρίσκονται τα ερείπια του μεσαιωνικού κάστρου. Σε έναν επιβλητικό γρανιτένιο όγκο ύψους 640 μέτρων οι Βενετοί, το 1207, έχτισαν το ισχυρότερο κάστρο των Κυκλάδων. Κάτω από το βράχο είναι το χωριό Ξυνάρα, στο οποίο υπάρχουν μεγάλα και εντυπωσιακά κτίρια καθώς εκεί βρίσκεται η επισκοπική έδρα των καθολικών.

Τα περιστέρια της Τήνου

Στην Τήνο έχουν καταμετρηθεί πάνω από 1.000 περιστερώνες. Είναι οικήματα εμβαδού συχνά μεγαλύτερου των 12 τετραγωνικών μέτρων, διώροφοι ή τριώροφοι, με ύψος έως έξι μέτρα. Στο ισόγειο υπάρχει μια αποθήκη για να τοποθετούν τα εργαλεία τους, και στο ταβάνι είχε ένα άνοιγμα για να ανεβαίνουν στον πάνω όροφο με τις φωλιές των περιστεριών.

Αν υπολογιστεί ο πληθυσμός του νησιού σε συνάρτηση με την έκταση του (195 τετραγωνικά χιλιόμετρα), αναλογεί ένας περιστερώνας για κάθε 10 κατοίκους περίπου. Τον περασμένο αιώνα, βέβαια, που η Τήνος έφτασε να έχει 20.000 κατοίκους, κάθε πε­ριστερώνας αναλογούσε σε 20 άτομα.

Χωρίς αμφιβολία, η παρουσία των Βενετών στην Τήνο για 500 περίπου χρόνια (1207-1714) έδρασε καταλυτικά στην πρώτη φάση της δημιουργίας τους. Όμως, το γεγονός της μεγαλύτερης παρουσίας τους τον περασμένο αιώνα, όταν οι Βενετοί είχαν προ πολλού αποχωρήσει, δείχνει ξεκάθαρα ότι υπήρξε λειτουργική ένταξη τους στο νησί. Περιστερώνες υπάρχουν και σ' άλλα νησιά των Κυκλάδων, όπως στη Μύκονο, την Άνδρο, τη Σίφνο, τη Μήλο. Είναι όμως λιγότεροι και λιγότερο εντυπωσιακοί από κάθε πλευρά.

Σε νησιά όπως η Τήνος, με εδάφη επικλινή, αλλά και με αρκετές κοιλάδες στις οποίες υπάρχει τρεχούμενο νερό για να πιουν τα περιστέρια, είναι τελείως λογική η ανάπτυξη της περιστεροτροφίας. Είναι απλό, αντί για τις κότες που θα βόσκουν γύρω από το κοτέτσι, να τρέφεις περιστέρια που θα βόσκουν σ' όλο το νησί. Το μαλακό κρέας των μικρών περιστεριών ήταν συμπλήρωμα πρωτεϊνών στην τροφή των κατοίκων οι οποίοι έκαναν και μεγάλες εξαγωγές πιτσουνιών σε αλμύρα, ιδιαίτερα στη Σμύρνη.

Οι κάτοικοι της Τήνου είχαν αναπτύξει την περιστεροτροφία με τέτοια γνώση, προσαρμογή και ισορροπία προς το περιβάλλον, που μπορεί να χαρακτηριστεί εκπληκτική.

Μετά τον τρύγο των σταφυλιών και αφού έπαιρναν το μούστο για κρασί, συνέχιζαν εκμεταλλευόμενοι ό,τι παρέμενε για τσίπουρο. Στο τέλος, αφού στέγνωναν τα υπολείμματα, τα πήγαιναν για αλώνισμα. Έτσι κατάφερναν και μάζευαν όλα τα κουκούτσια από τα σταφύλια. Με αυτά συμπλήρωναν την τροφή των περιστεριών! Τίποτε δεν πήγαινε χαμένο. Φυσικά, χρησιμοποιούσαν -στη συνέχεια- τις κουτσουλιές των περιστεριών και για τη λίπανση των αμπελιών.

Άλλωστε, ο κυριότερος λόγος της παρουσίας των περιστεριών ήταν, όπως φαίνεται, η χρησιμοποίηση της κουτσουλιάς τους για λίπασμα. Έτσι, η Τήνος έκανε μεγάλες εξαγωγές κουτσουλιάς. Και ας μη φανεί κάτι τέτοιο περίεργο μια και το γουανό της Χιλής από κουτσουλιές προέρχεται.