Μελισσοκομία στην Τήνο

Η Τήνος έχει μελισσοκόμους από παλιά, όπως μαρtυρούν τα παμπάλαια πέτρινα «σμοδόχια» και τα πήλινα «μ’σέλια». Ξαφνικά, εμφανίστηκε μία νέα συμπαθής τάξη μοντέρνων μελισσοκόμων, οι νομαδικοί μελισσοκόμοι. Η θεωρία είναι απλή:
Έχεις τις μέλισσες σε ένα προστατευμένο μέρος τον χειμώνα, τις πας σε μέρος με πολλά λουλούδια και γύρι την άνοιξη, με θυμάρι το καλοκαίρι, και με ρείκι ή δενδρολίβανο το φθινόπωρο. Ή σε πορτοκαλεώνες, δάση καστανιάς και άλλα φανταστικά, για την Τήνο, τοπία. Στην Αμερική, οι μελισσοκόμοι πληρώνονται για να πηγαίνουν μέλισσες σε φυτείες με κεράσια, αμύγδαλα, βερίκοκα, τριφύλλια, κλπ. Έχουν και φορτηγάκια με παπαγάλο για να τις ανεβοκατεβάζουν, για να γλυτώσουν την κήλη.


Κατ’ αρχάς, ένα μάθημα μελισσοκομίας. Ναι, φυσικά, η μέλισσες θέλουν λουλούδια και γύρι για να υπάρχουν και να παράξουν και λίγο πλεόνασμα. Η Τήνος έχει φρύγανα και θάμνους, αυτά που έχουν κάποια σημασία για τις μέλισσες είναι ο αλίφονας (στην φωτό), οι λαδανιές, οι λυγαριές, οι μυρτιές, η θρίμπα, κάτι ασήμαντα θαμνάκια και αγκαθάκια, και λίγο θυμάρι, σε περιοχές που έχει πλέον περισσότερες μεζονέτες από ότι φρύγανα. Έχει και ευκάλυπτους… και 3-4 σημεία με ρείκια. Και λίγες λεμονιές και πορτοκαλιές. Και πολλά αχινοπόδια και αστ’βές, οι αστ’βές είναι μάλλον άχρηστες, και το αχινοπόδι ανθίζει μεν, αλλά λίγες είναι οι μέλισσες που μαθαίνουν να το «ανοίγουν» για να πάρουν νέκταρ. Μερικοί τρελοί φυτεύουν δενδρολίβανα και λεβάντες, αλλά 3.000 τέτοια φυτά, χάνονται στα στρέμματα των χορτολιβαδικών ή αγροτικών εκτάσεων (trust me, I know).


Η γεωμορφία της Τήνου (ορεινή, βραχώδης, με πεζούλες) και το κλίμα, δεν επιτρέπουν συστηματική παραγωγή μελιού σε μεγάλη κλίμακα. Αν βρέξει τον χειμώνα, αν κάνει και μια βροχή τον Απρίλιο, αν δεν κάνει απότομες ζέστες τον Μάϊο, ή καύσωνες τον Ιούνιο, αν κάνει δροσιά τον Αύγουστο και ανοίξει το ρείκι τον Σεπτέμβριο, αν δεν κάνει πολύ κρύο, αν δεν έχει εκατομμύρια σφήγκες. Αν έχει νερό κοντά (που θα έχει και σφήγκες), αν δεν έχει έξαρση κάποια ασθένεια, κλπ κλπ. Σε μια καλή χρονιά, ένας επιμελής μελισσοκόμος, σε καλό μέρος, με λίγη τύχη και 20 δυνατά μελίσσια, και καλές βασίλισσες, θα πάρει ίσως 150 κιλά μέλι. 1 φορά στα 5 χρόνια. Χωρίς σιρόπια, ταΐσματα, και νοθείες. Για φάρμακα ούτε λόγος... Σημειωτέον ότι, αν τα λουλούδια είναι σημαντικά για παραγωγή μελιού, το νερό είναι σημαντικότερο για την επιβίωση του μελισσιού. Νερό κοντά, δίπλα, λίγο πιο πάνω… αλλά ΚΟΝΤΑ. Το νερό το θέλει για να μην πεθάνει από την ζέστη το καλοκαίρι και για να μεγαλώσει τον γόνο και τις νέες μέλισσες. Μια κυψέλη έχει μερικές δεκάδες χιλιάδες μέλισσες, και «ανανεώνονται» κάθε 1-1,5 μήνα το καλοκαίρι. Κυριολεκτικά φθείρονται και πεθαίνουν. Τον χειμώνα αντέχουν 3-4 μήνες.

Φυσικά, το μόνο μέρος με κάποια βλάστηση, στην Τήνο, είναι η …βιομηχανική ζώνη στην Βόρεια Τήνο, και το οροπέδιο στον Φαλατάδο. Η περιοχή πάνω από το Σμαρδάκιτο, την Κώμη, την Βωλάξ και ίσως τα Πάνω Μέρη και τα βουνά πάνω από την Αετοφωλιά έχουν και λίγο ρείκι. Παραδοσιακά, οι μελισσοκόμοι της Τήνου δεν ήταν «νομάδες». Η μέλισσα πετάει 3 και 4 χιλιόμετρα για να βρει νέκταρ, και οι παραδοσιακοί μελισσοκόμοι βάζουν τις μέλισσες τους κοντά σε πηγές ή λαγκάδια με νερό.

Από το 2006 που εμφανίστηκαν 1-2 άτομα στο βουνό, μέχρι σήμερα, έγινε της μόδας η νομαδική μελισσοκομία, που έφερε νομάδες με μέλισσες στο βουνό. Άλλος έσκαψε χώρο για να τις ακουμπάει, άλλος τις παρατάει όπου βρει, άλλος έβαλε τα αρχικά του, άλλος έβαλε μαγικά σύμβολα για ξόρκια και βουντού, όλοι είναι μακριά από νερό, και φέτος ειδικά, ταλαιπωρούν τις μέλισσές τους αφού ήρθαν από τον Ιούλιο (για να καπαρώσουν θέση), το ρείκι είχε ανθίσει τον Ιούνιο μετά από μία βροχούλα, τώρα είναι ξερό, μηδέν, τίποτα, ασιτία, σε ένα μήνα θα έχει ομίχλες και λάσπες, και σε κάθε μετακίνηση ψοφάει και κάποιο ποσοστό του πληθυσμού. Αν 100 μελισσοκόμοι γίνουν νομάδες, κι αν έρθουν να σκάβουν και να βολτάρουν με τα φορτηγά τους και τα 4x4 στο βουνό, το βουνό θα γίνει Ζούμπερι, και δεν θα σας αρέσει.


Η πιο καλή δικαιολογία για την νομαδική μετακίνηση στα βουνά, είναι οι σφήγκες. Ειδικά φέτος, δεν έχει σφήγκες. Αλλά αν έχετε τέτοια όρεξη και πάθος, βάλτε πολλές σφηγκοπαγίδες -- στα αμπέλια μου, συλλαμβάνω πάνω από 500 την ημέρα, σε κάθε παγίδα, κάθε μέρα, όταν έχει σφήγκες – φέτος δεν έχει. Ή φυτέψτε μελισσοκομικά φυτά. Ακακίες (robinia pseudoacacia αντί για πικροδάφνες στους δρόμους). Δενδρολίβανα και λεβάντες. Και θυμάρι, ή θρίμπα, ή ντόπια λεβάντα (lavandula stoechas) και αλίφονες, μπορείτε να φυτέψετε, αλλά πρέπει να μαζέψετε σποράκια, να κάνετε φυτώριο κλπ. Θέλει πολλάααα φυτά για να γεμίσετε ένα στρέμμα…


Σας δείχνω τις μέλισσές σας να δείτε ότι τα κουτιά σας είναι μια χαρά, και το τοπίο …όχι ακριβώς ανθισμένο. Οι μέλισσες ή …νηστεύουν, ή κάτι άλλο έχουν βρει. Αύριο θα σας δείξω τι τρώνε οι μέλισσες στο βουνό.