Μαρλά-Μαμάδος-Ισμαήλ

Βράχοι σαν θεριά, πέτρες «πληγωμένες» από το αγέρι και παλιά νταμάρια στα σωθικά της γης, στην Έξω Μεριά.

Στο ορειοδυτικότερο άκρο της Τήνου, όπου η φύση δείχνει το πιο άγριο πρόσωπό της, τα πάντα μιλούν τη γλώσσα του μαρμάρου.
«Εν αρχή ην το χάος», «η δε γη ην αόρατος και ακατασκεύαστος». Στη συνέχεια «πέφυκε λίθος» κι έπειτα «εγένετο φως». Και μετά ήρθε ο άνθρωπος και φυλάκισε το φως στην πέτρα. Έτσι, σπάζοντας τα δεσμά του χώρου και του χρόνου, με οδηγό το φως του Απόλλωνα, έδωσε τη μοναδική διέξοδο στη δραματική μοναξιά της ύπαρξης• τη δημιουργία. Αυτό έκαναν για αιώνες, οι άνθρωποι των εσχάτων της Τήνου. Δημιουργούσαν πάνω στην ευλογημένη εκείνη πέτρα που κάποια στιγμή ονομάσαμε μάρμαρο.

Ο άνθρωπος, προσπαθώντας να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις που τον περιβάλλουν, γράφει την ιστορία του. Ελεύθερα, αλλά μέσα σε πλαίσιο αρκετά καθορισμένο και με δυνατότητες απόκλισης λιγοστές. Στα χωριά μας Μαρλά, Μαμάδος, Ισμαήλ, Κάτω Μαρλά, η πλειοψηφία των κατοίκων ήταν μαρμαράδες, λατόμοι, ναυτικοί και πολύ λιγότεροι γεωργοί και κτηνοτρόφοι. Άνθρωποι φιλοπρόοδοι, ανήσυχοι, ανοικτοί στην καινοτομία. Αφομοίωναν γρήγορα καθετί νέο και ξενόφερτο που έφερναν οι μαρμαράδες που ξενιτεύονταν στη Μαύρη Θάλασσα και στην Εγγύς Ανατολή, αλλά και οι ναυτικοί από τα μακρινά ταξίδια τους. ‘Έτσι, δημιουργήθηκε μια κοινωνία ριζοσπαστική, καινοτόμα, δημιουργική, στα γεωγραφικά όρια των Εσχατιών της Τήνου. Τα ζωτικά οικονομικά και γεωγραφικά όρια των Εσχατιών προσδιορίζονται στο βορειοδυτικό τμήμα του νησιού και ξεχωρίζουν από εκείνα του Πύργου, από τη νοητή γραμμή που αρχίζει περίπου από τη θέση Λιγοστάματα στις νοτιοδυτικές ακτές της Τήνου, αφήνει βόρεια την κορυφή των Πετάλων, κατέρχεται στην Αγία Μονή, από εκεί στην Κάτω Μαρλά και στις παρυφές της Κυρά Ξένης και του Μοναστηριού και στη συνέχεια, ακολουθώντας στις υπώρειες του Προφήτη Ηλία (καταφύγια), καταλήγει στον όρμο των Ορνών.

Φυσικά, αυτά τα χωριά έχουν να επιδείξουν πληθώρα αξιοθέατων και επιλογών. Ανεπανάληπτο το τοπίο του στενού Άνδρου-Τήνου με το ξωκλήσι του Αγίων Θεοδώρων και την άγρια φύση που σμίλευσε ο γλύπτης χρόνος στις συστάδες των σχιστολιθικών βράχων, οι οποίοι παρά τις εξωτερικές ανθρώπινες επεμβάσεις έχουν ακόμη να δείξουν κάτι ξεχωριστό• την άγρια ομορφιά της φύσης, το αέναο παιγνίδι του αγέρα και της βροχής με την πέτρα. Από την άλλη, η αίσθηση του «άκρου», εκεί που τα μάτια και η καρδία πετούν στην άλλη όχθη (Άνδρο), αντίπερα, σε χώρους άγνωστους. Εκεί μπορείς να αγναντέψεις την ανοικτή θάλασσα, εκεί μπορείς να ψυχανεμιστείς, μακριά στο βάθος, στεριές άγνωστες. Τα βράδια, ανάλογα με τον καιρό, το φως του φάρου της νησίδας Δύσβατο τεμαχίζει το σκοτάδι και συνομιλεί με τα αστέρια και τα κύματα, ωσάν σύντροφος των ναυτικών μας. Στέκεται εκεί, αγέρωχος βιγλάτορας του θαλάσσιου στενού Τήνου-Άνδρου.
Όλη η περιοχή των υπωρειών του Προφήτη Ηλία, των παρυφών του Μαρλά, των γκρεμνών της Μούλας και των σχιστολιθικών επιφανειών του Στενού είναι ένα ατέλειωτο φυσικό γλυπτό• κάθε στιγμή, καθώς ο ήλιος συνεχίζει ακούραστος το προαιώνιο ταξίδι του και το φως παίζοντας με τη σκιά, μας προσφέρει μοτίβα, συγκινήσεις ανεπανάληπτες.

Εκεί που η ανθρώπινη επέμβαση και η ισχύς της μηχανής άφησαν βαθιά τα σημάδια τους στα σωθικά της γης, ψάχνοντας αιώνες τώρα για το πολύτιμο κάποτε Verde Antico (πράσινο μάρμαρο). Οι πληγές της πετρώας γης αποπνέουν μια αίσθηση δέους. Ποιος μπορεί να υπολογίσει τα κορμιά που έλιωσαν εκεί; Τον ιδρώτα που έχυσαν οι παππούδες και οι πατεράδες μας; Τα όνειρα και τις ελπίδες που ορθώθηκαν στις λαγκαδιές της Μαχαίρας, στη ακτή των Αχινών και στην παραλία Χούσλα;

Σήμερα οι σφήνες στα βράχια και οι τροχαλίες των συρματοκοπών που στέκουν αργές ατενίζοντας περήφανα το πέλαγος συνθέτουν ένα σπάνιο περιβάλλον, όπου το δέος παίζει με το έλεος, όπως το φως με τη σκιά, η απελπισία με την ελπίδα. Περπατώντας ανάμεσα στα «ωραία» αυτά «ερείπια», μπορείς να ξανακούσεις την μπουρού στους «Αχινούς» που δίνει το σύνθημα για το ξεκίνημα της νέας μέρας, να ξανακούσεις τους ήχους της βαριάς πάνω στα μακάπια, στη λαγκαδιά της Μαχαίρας, να νιώσεις τη λαχτάρα του ανώνυμου λατόμου καθώς χτυπάει τη φλέβα της «καθαρής» πέτρας.

Εσύ, ο επισκέπτης, θα περιηγηθείς στα κάτασπρα ξωκλήσια των Αγίων Θεοδώρων, Αγίου Ευσταθίου και Αγίου Αρτεμίου, του Αγίου Ιωάννου και της Παναγίας στο Ισμαήλ. Του Αγίου Γεωργίου και της Παναγίας στο Ρας, των Αγίων Αποστόλων και Οσίου Ευφραίμ στο Μαμάδο, της Αγίας Μονής, της Αγίας Ματρώνας και του Αγίου Φανουρίου, του Αγίου Νικολάου και του Σταυρού στο Μαρλά και φυσικά, στους μεγαλόπρεπους ναούς της Κυρά Ξενής και της Αγίας Θέκλας ανατολικά του Μαρλά. Θα δεις τους ναούς του Αγίου Νικολάου και του Αγίου Μύρωνα στους παραθεριστικούς οικισμούς Μαλί και Κουμελά αντίστοιχα, στις ομώνυμες παρθένες παραλίες που «κρύβονται» στο βορειοδυτικό τμήμα του νησιού. Τους ενοριακούς ναούς Μαρλά και Μαμάδου Αγ. Αναργύρων και Μεταμόρφωσης του Σωτήρος.
 Ακόμη, μπορείς να δροσιστείς στα κρυστάλλινα νερά του Σαρακήνικου στο Στενό, στην παραλία των Αγίων Θεοδώρων, στη μικρή αμμουδερή παραλία του Κόρφου, πάνω στο «μάτι του Βορριά». Να γνωρίσεις το Ρας Άμμο με πρόσβαση από την παραλία στο Μαλί, με τους φιλόξενους και προσηνείς κατοίκους και τις δυο πανέμορφες και πεντακάθαρες ακρογιαλιές. Να επισκεφθείς το πίσω Μαλί και τη βοτσαλωτή παραλία του Κουμελά, στον ομώνυμο οικισμό με τους φιλόξενους κατοίκους. Την Τρούμπα και τα Χούσλα, εκεί που πρόγονοί μας φόρτωναν τα καΐκια με πράσινα μάρμαρα για να τα στείλουν στη αγορά της Αθήνας και σ’ όλο τον κόσμο. Αλλά και τις παρθένες νότιες παραλίες Λιγοστάματα, Καλαμάκι και Χέλαντρο, οδοιπορώντας νότια από το Μαμάδο. Αν συγκαταλέγεσαι στους λάτρεις της κατάδυσης, εδώ θα ανακαλύψεις πολύ ενδιαφέρουσες θαλάσσιες περιοχές. Επίσης, θα εξερευνήσεις τα λατομεία λευκού μαρμάρου στη Σκάλα, τα Μουρούνια και στο Καστρί.

Θα περιδιαβείς την ακατοίκητη σήμερα γενέτειρα του Γιαννούλη Χαλεπά, Ισμαήλ, θα θαυμάσεις την αρχιτεκτονική σοφία των προγόνων μας, θα ταξιδέψεις στα σοκάκια της Κάτω Μαρλά, θα μελετήσεις την οικονομικοκοινωνική γεωγραφία του 1680 και εντεύθεν.
Θα πεζοπορήσεις από το μονοπάτι Μαρλά μέχρι τον Προφήτη Ηλία στη δεύτερη υψηλότερη κορυφή του νησιού, που έπειτα από μισή ώρα ανάβασης σου προσφέρει την καλύτερη θέα της Τήνου από τον Πάνορμο - Πλανήτη, Μέσα Μέρη και όλη την Έξω Μεριά μέχρι την Άνδρο και τα γειτονικά νησιά, Σύρο, Γιούρα, Άνδρο και προς τα ανατολικά σε περιόδους καλής ορατότητας την Ικαρία, τη Σάμο και τη Χίο. Θα περιδιαβείς τα μονοπάτια μέχρι τα λατομεία του πράσινου μαρμάρου στη Μαχαίρα και τους Αχινούς, αλλά και από τον Μαμάδο μέχρι τον αρχαίο οικισμό στο Καστρί, το Αξαχωπό, τα Μουρούνια, τα λατομεία λευκού μαρμάρου στο Καστρί και στη Σκάλα και στις πελεκανιές σχιστολιθικών πλακών στην ευρύτερη περιοχή του Στενού.
Αν αναζητάς σημεία με αρχαιολογικό ενδιαφέρον, στην περιοχή των Εσχατιών υπάρχει ο λόφος Καστρί με τα λείψανα οικισμού προϊστορικών χρόνων, ο θολωτός μυκηναϊκός τάφος δίπλα στο ξωκλήσι της Αγίας Θέκλας, το λατομείο πράσινου μαρμάρου ρωμαϊκών χρόνων στο λόφο Τούρλα στο Πάνω Ρας, στα Κόκκινα Πετράδια στον Άη Γιώργη στο Ρας, πιθανόν αρχαία φρυκτωρία στην κορυφή του Προφήτη Ηλία και στην κορυφή της «Μούλας τα γκρεμνά» στους Αγίους Θεοδώρους, θα δεις εμφανή υπολείμματα αρχαίου τείχους, πάνω στο οποίο πιθανότατα θεμελιώθηκε τον 18ο αιώνα ο σημερινός ναός των Αγ. Θεοδώρων.

http://www.tinos-about.gr